صابون رکود و مشکلات منطقه به تن صادرات موادشوینده و بهداشتی نیز خورد؛ مطابق آمارها در 5 ماه نخست امسال صادرات مواد شوینده و بهداشتی حدود 12 درصد کاهش داشته که در همین راستا تولید نیز حدود 10 تا 15 درصد کاهش پیدا کرده است. هدفگذاری‌های تعیین‌شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت در افق چشم‌انداز 1404 نشان می‌دهد رشد حداقل 7 درصد و حداکثر 14 درصدی برای صادرات مواد شوینده در نظر گرفته شده اما با توجه به رکود حاکم بر بازار، مشکلات عراق و کاهش قیمت ارز صادرات تحقق این امر کمی دشوار است.
به گزارش صمت، در حال حاضر ۳ برابر نیاز جامعه ظرفیت تولید وجود دارد اما به دلیل مشکلات صادراتی تنها ۳۰ درصد ظرفیت در کشور فعال است. به گفته کارشناسان حمایت تعرفه‌ای از تولید داخل، نبود فرهنگ بازاریابی صادراتی، صادرات کالای بی‌کیفیت با قیمت ارزان و نبود واحدهای تولیدی صادراتی از عواملی است که باعث شده تا این صنعت در بازارهای جهانی نتواند قدرت‌نمایی کند و تنها صادرات این صنعت در منطقه خلاصه شود. مطابق آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت پودر شوینده بیشترین سهم صادراتی را به خود اختصاص داده به نحوی که از میان ۱۷۷ هزار تن صنایع بهداشتی صادرشده در سال گذشته بیش از ۱۴۰ هزار تن آن مربوط به پودرهای شوینده و ۳۷ هزار تن بقیه به سایر محصولات و مایعات تعلق داشته است. مهم‌ترین بازارهای هدف صادراتی پودر شوینده نیز در سال گذشته شامل عراق با ۸۰ هزار تن صادرات و به ارزش ۵۴ میلیون دلار، افغانستان ۲۵ هزار تن و به ارزش ۱۷ میلیون دلار، پاکستان ۱۳ هزار تن و به ارزش ۹ میلیون دلار، ترکمنستان ۱۱ هزار تن و به ارزش ۹میلیارد دلار و تاجیکستان ۱۰ هزار تن و به ارزش ۵ میلیون دلار بوده است.
ظرفیت تولید ۳ برابر نیاز بازار
رضا صحرایی، رییس انجمن مواد شوینده، آرایشی و بهداشتی در گفت‌وگو با صمت درباره علل کاهش تولید و صادرات مواد شوینده گفت: براساس آمارهای منتشرشده در ۵ ماه نخست امسال با کاهش ۱۲درصدی صادرات روبه‌رو بوده‌ایم که دلیل این امر به مشکلات بازار عراق و کاهش قیمت ارز برمی‌گردد و در مقطعی صادرات توجیه اقتصادی چندانی نداشت. اکنون نیز فشار عرضه‌ای که بر بازار داخلی حاکم است ناشی از کاهش صادرات است که با نبود تقاضا، تولیدکنندگان با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.
صحرایی با اشاره به اینکه اکنون تولید مواد شوینده و بهداشتی بیش از نیاز جامعه انجام می‌شود، افزود: میزان تولید در محصولات مختلف، متفاوت است؛ به طور مثال سالانه ۵۵۰ هزار تن پودر شوینده تولید می‌شود که حدود ۱۰۰ هزار تن آن به صادرات اختصاص دارد. در زمینه تولید صابون نیز با توجه به کاهش مصرف آن حدود ۴۰ هزار تن در سال مصرف و به همین میزان نیز تولید وجود دارد.
رییس انجمن مواد شوینده، آرایشی و بهداشتی با تاکید بر اینکه ظرفیت تولید ایجادشده در صنایع مواد شوینده ۳برابر میزان نیاز داخل است، تصریح کرد: با این وجود اکنون ۷۰ درصد این ظرفیت غیرفعال است و نیاز جامعه از طریق ۳۰ درصد ظرفیت آن تامین می‌شود. وی با بیان اینکه مشکل اصلی ناشی از استراتژی اقتصادی جایگزینی واردات است، اظهار کرد: سیاست حمایت از تولید داخل همواره براساس وضع تعرفه‌های وارداتی و به صورت غیرواقعی و کوتاه‌مدت بوده است. گمان می‌کنیم هرچه تعرفه بالاتر برود و جلوی واردات گرفته شود تولید داخل رشد پیدا می‌کند در صورتی که در ۵۰سال اخیر تولید داخل کارا و در سطح جهانی نشده و نتوانسته‌ایم در قافله رقابت همسطح صنایع جهانی حرکت کنیم.
کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی تولیدات
صحرایی با بیان اینکه واحدهای تولیدی ایران برای صادرات طراحی نشده‌اند، گفت: واحدهای تولیدی بدون توجه به بازارهای جهانی ظرفیت، کیفیت و سایر عوامل تولید خود را تنظیم کرده‌اند در نتیجه این واحدها توان تولید کالای صادراتی را ندارند. رییس انجمن مواد شوینده، آرایشی و بهداشتی با اشاره به تامین مواد اولیه صنایع شوینده نیز اظهار کرد: تامین مواد اولیه به خوبی در حال انجام است و هرکدام از بخش‌های صنایع شوینده وابستگی متفاوتی به مواد خارجی دارند؛ به‌طور مثال در تولید پودرهای شوینده وابستگی اندکی به مواد خارجی وجود دارد. در زمینه محصولاتی همچون صابون و محصولات آرایشی و بهداشتی وابستگی بیشتری داریم اما در تامین آنها نیز مشکلی وجود ندارد.
وی با اعلام اینکه در مجموع میزان تولید صنایع شوینده حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش داشته، گفت: با توجه به شرایط کنونی اهدافی همچون افق چشم‌انداز و رشد ۷ تا ۱۴ درصدی صادرات محقق نخواهد شد چراکه امروز بازار به حالت رقابتی تبدیل شده و باید براساس خواسته‌های مصرف‌کننده تولید انجام شود و ویژگی اصلی بازار رقابتی این است که نمی‌توانید هر آنچه خواستید، تولید کنید؛ البته این به معنای بد بودن شرایط نیست بلکه اکنون بازار واقعی شده که بسیار خوب است. صحرایی با بیان اینکه تولیدکننده‌ای موفق است که نیاز بازار را به خوبی ببیند، گفت: دولت باید تدابیری اتخاذ کند تا ظرفیت‌های خالی فعال شود و برای این موضوع راهی جز بالا بردن صادرات وجود ندارد چراکه ظرفیت بازار داخل در همین حد است و با کاهش قدرت خرید مردم امکان رشد ناگهانی مصرف وجود ندارد. از سوی دیگر بازار صادراتی نیز وابسته به نرخ ارز است و تنها کاری که می‌توان انجام داد، این است که تسهیلات بیشتری برای صادرات در نظر گرفته شود. مدل‌های بسیاری برای تشویق صادرات وجود دارد که حل و فصل مسائل مالیاتی صادرات، تضمین نرخ ارز صادراتی و... می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.
نبود فرهنگ بازاریابی صادراتی
رییس انجمن مواد شوینده، آرایشی و بهداشتی با بیان اینکه صادرات مواد شوینده تنها در منطقه انجام می‌شود، گفت: در منطقه رقبای صادراتی ایران، ترکیه و نشان(برند)های بین‌المللی هستند و از آنجایی که واحدهای تولیدی ایران هیچ‌گاه به دنبال نشان(برند)سازی نرفته‌اند توان رقابتی اندکی میان کالای ایرانی و نشان(برند)های بین‌المللی بوده و با وجود اینکه قیمت کالاهای ایرانی بسیار ارزان‌تر از آن کالاهاست تمایل مردم به خرید آن کالاها بیشتر است. وی با بیان اینکه فرهنگ بازاریابی صادراتی نیز در ایران وجود ندارد، افزود: به دلیل ناآشنایی واحدهای تولیدی با فرهنگ بازاریابی صادراتی گاهی آنها در قیمت‌های ارائه‌شده با یکدیگر رقابت نامناسبی دارند که بعضی اوقات برای فروش ارزان‌تر کالای بی‌کیفیت ارائه می‌شود که اعتبار کالای ایرانی را زیرسوال می‌برد.
کمبود نقدینگی برای خرید مواد اولیه
بختیار علم‌بیگی، دبیر انجمن مواد شوینده، آرایشی و بهداشتی نیز در گفت‌وگو با "روزنامه صمت" با بیان اینکه میزان صادرات محصولات شوینده در ۵ ماه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته، اظهار کرد: درحال‌حاضر تولیدکنندگان با مشکل کمبود نقدینگی برای خرید مواد اولیه مورد نیازشان روبه‌رو هستند که در صورت رفع آن سعی می‌کنیم میزان صادرات در امسال نسبت به سال گذشته ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش یابد. علم‌بیگی با بیان اینکه هم‌اکنون ظرفیت تولید پودر شوینده حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن است، گفت: مصرف داخلی پودر حدود ۴۵۰ هزار تن بوده و میزان تولید واحدهای صنعتی در این زمینه حدود ۵۰۰ هزار تن است. دبیر انجمن صنایع شوینده، آرایشی و بهداشتی با اشاره به اینکه درحال‌حاضر حدود ۲۲۰ واحد تولیدی در زمینه مواد شوینده فعال هستند، افزود: البته حدود ۷۰ تا ۸۵ درصد تولید در اختیار ۱۵ واحد صنعتی بزرگ است و بقیه توسط واحدهای کوچکتر تولید می‌شود که تنها نقطه‌ضعف واحدهای کوچک، نبود ماشین‌آلات مدرن و سرمایه کافی برای تولید انبوه است. وی با تاکید بر اینکه تولید مواد اولیه مورد نیاز این صنعت در شرایط مطلوبی قرار دارد، تصریح کرد: درحال‌حاضر حدود ۸۵ درصد از مواد اولیه در داخل تولید و بقیه از خارج کشور تامین می‌شود.
بنا بر این گزارش، صنعت مواد شوینده و بهداشتی یکی از صنایعی است که ظرفیت بسیار بالایی برای تولید دارد و غیرفعال ماندن این ظرفیت‌ها جز خواب سرمایه و افزایش قیمت تمام‌شده برای تولیدکنندگان نتیجه دیگری نخواهد داشت؛ در صورتی که با یک برنامه‌ریزی درست برای گسترش بازارهای صادراتی می‌توان این ظرفیت عظیم بدون استفاده را فعال کرد.