شهرتش جهانی است. 686 شركت هوايي و فضايی از 24 كشور در آن شركت كرده‌اند. غول‌های صنعت هوانوردی حضور دارند و مشغول خريدوفروش هواپيما هستند. همه به دنبال بازار جديد مي‌گردند و ايران، بعد از توافق هسته‌يي بازاري جديد محسوب مي‌شود. خبرهاي ضدونقيضي به گوش مي‌رسد؛ از تمايل شركت‌هاي ايراني به خريد هواپيماهاي روسي گرفته تا مذاكرات ايراني‌ها با ايرباس. جمعيت غرق هيجان هستند و صداي غرش موتور جت‌هاي جنگنده در تمام فضا پيچيده است. اينجا نمايشگاه هوايي ماكس 2015 روسيه است.
براي آنكه به نمايشگاه برسم، بايد 45دقيقه سوار قطار باشم تا به شهر كوچك ژوكوفسكي در 50كيلومتري مسكو برسم. روس‌ها نظم و ساماندهي فوق‌العاده‌يي دارند. علائم و تابلوهاي راهنما به خوبي شما را به سمت نمايشگاه هدايت مي‌كنند. راه را به سادگي پيدا مي‌كنيد، البته اگر روسي بلد باشيد! در شهر ژوكوفسكي، اتوبوس‌هايي بازديدكنندگان را به نمايشگاه مي‌رسانند. «ماكس» در پايگاه هوايي «رامسكوي» برگزار مي‌شود كه متعلق به نيروي هوايي روسيه است. به همين علت، فضا به‌شدت امنيتي است و نيروهاي ارتش همه‌جا حضور دارند. با اين حال، استقبال جمعيت از نمايشگاه بسيار زياد است. براي رسيدن به غرفه‌ها، بايد از جاده‌يي بگذريد كه توسط هواپيماهاي روسي محاصره شده است. هواپيماهايي از همه نسل‌ها. روسيه از سرآمدان صنعت هوايي است و برخي از بهترين‌هاي هوانوردي در اين كشور ساخته شده‌اند. هواپيماهايي مانند جت مافوق صوت مسافربري توپولوف 144 و بمب‌افكن مافوق صوت سنگين وزن توپولوف 160. اسم هواپيماهاي روسي در ايران بد در رفته و همه با شنيدن نام توپولوف، ياد سانحه مي‌افتند. اما يك جست‌وجوي ساده در اينترنت نشان مي‌دهد كه اين هواپيماها، سوانح كمتري از همتايان غربي خود داشته‌اند و از ضريب ايمني بالاتري برخوردارند.
بعد از راهروي هواپيماها، به محوطه وسيعي مي‌رسيد كه به پروازها اختصاص يافته و جمعيت زيادي مشغول تماشا هستند. هواپيماها مانور مي‌دهند و قدرتشان را به رخ مي‌كشند. بعد از پرواز چند جنگنده، نوبت به سوخو سوپر جت 100 مي‌رسد.
روسيه بر مي‌خيزد
SSJ 100 يا همان سوپرجت، هواپيمايي است كه تماما در دوران پساشوروي طراحي و ساخته شده، بعد از فروپاشي شوروي، صنعت هوانوردي نزديك به دو دهه در روسيه متوقف شد. به همين علت حتي ايرلاين‌هاي روسي به خريد هواپيماهاي غربي روي آوردند. اما شركت متحد هوانوردي روسيه بار ديگر قد علم كرد و با طراحي و ساخت سوپرجت، نشان داد كه قصد ندارد از قافله عقب بماند. اين هواپيما، يك جت كوچك منطقه‌يي است. بنابرين شركت‌هاي بزرگ هواپيمايي كه پروازهاي بين‌المللي دارند، به سراغ خريدش نمي‌آيند. اما آن‌طور كه مسوولان شركت «ايلئوشين فاينانس» به من گفتند، توانسته مشتريان زيادي از كشورهاي مختلف پيدا كند. بسياري از شركت‌هاي كوچك اروپايي كه پروازهاي محلي دارند از مشتريان اين هواپيما هستند. ارزش قراردادهاي امضا شده براي خريد سوپرجت، بالغ بر 2ميليارد دلار است.
سوپرجت، در پرواز خود بر فراز ماكس قدرت‌نمايي كرد. برخي از مانورهاي سنگيني كه توسط اين هواپيما اجرا شد، تنها از عهده هواپيماهاي چابك جنگنده برمي‌آيد. روس‌ها از فرصت ماكس، براي تبليغ و فروش محصول جديد خود به خوبي استفاده كردند.
آن‌طور كه رسانه‌هاي ايراني مي‌گويند، معاون رييس‌جمهور از تمايل شركت‌هاي ايراني براي خريد اين هواپيما گفته است. به گزارش ايرنا، سورنا ستاري از احتمال خريد 100 فروند سوپرجت توسط ايران خبرداده است. اما آيا هواپيماهاي روسي، تنها گزينه ايران براي نوسازي ناوگانند؟
ايران ايرباس مي‌خرد
«آنا» يكي از مسوولان غرفه ايلئوشين فاينانس است. اين شركت، يكي از شركت‌هايي است كه به خريدوفروش هواپيماهاي روسي مشغول است و سابقه تجارت با ايران را هم دارد. از او مي‌پرسم كه آيا در نمايشگاه، قراردادي براي خريد هواپيماي سوپرجت يا توپولوف 204 امضا شده است؟ او اظهار بي‌اطلاعي مي‌كند. آنا مي‌گويد كه اگر ايران بخواهد از روسيه هواپيما بخرد، احتمالا به ايلئوشين فاينانس مراجعه خواهد كرد. چراكه سابقه همكاري خوبي با اين شركت دارد. اما تاكنون مراجعه‌يي به ايلئوشين فاينانس نشده است. او مي‌گويد تا جايي كه خبر دارد، شركت‌هاي ديگر روسي نيز سفارشي از ايران نداشته‌اند. به سراغ ايراني‌هاي حاضر در نمايشگاه مي‌روم. يكي از مديران شركت توسعه هوانوردي ايران به من مي‌گويد كه منوچهر منطقي، در روزهاي گذشته مذاكراتي با دو شركت ايرباس و بمبارديه براي خريد هواپيما داشته است. منطقي مديرعامل سازمان صنايع هوايي است و يكي از كساني است كه مسووليت تجهيز و نوسازي ناوگان هواپيماهاي ايران را برعهده دارد. بمبارديه نيز، شركتي كانادايي است كه فعاليت‌هاي متفاوتي دارد. اما دستاوردش در صنعت هوانوردي، جت‌هاي كوچك منطقه‌يي است. جت‌هايي مانند CRJ 1000 كه در زمره هواپيماهايي مانند ايرباس A319 و سوخو SSJ 100 قرار مي‌گيرد. ايراني‌ها هم مي‌گويند كه خبري از خريد هواپيماهاي روسي نيست. غرفه شركت ايرباس را پيدا مي‌كنم و از آنها مي‌پرسم كه آيا بين ايران و ايرباس قراردادي امضا شده است؟ ماريا شلياختووا، مدير ارتباطات روسيه و كشورهاي CIS در شركت ايرباس، به من مي‌گويد كه مذاكراتي با ايراني‌ها انجام شده است. او از دادن اطلاعات بيشتر امتناع مي‌كند، اما قول مي‌دهد كه خبرهاي تكميلي را براي من ارسال كند. نهايتا به سمت غرفه بويينگ روانه مي‌شوم تا جويا شوم كه آيا اين غول هواپيماسازي امريكايي، تمايلي براي ورود به بازار ايران دارد؟ اما گويا امريكايي‌ها، خيلي از ايران نمي‌دانند.
4 غرفه ايراني
ايران نيز در نمايشگاه ماكس روسيه شركت كرده است. 4 غرفه از ايران در اين نمايشگاه حضور دارند. يكي متعلق به شركت توسعه هوانوردي ايران يا IATDH است. در اين غرفه كه با نمادهاي ايراني- اسلامي تزيين شده، ماكت‌هايي از كاوشگرهاي فضايي ايران و همچنين قطعه‌يي بازيافته شده از يكي از ماهواره‌بر‌هاي ايراني به معرض نمايش گذاشته شده‌اند. تعداد زيادي از بازديدكنندگان با تعجب به غرفه ايران سر مي‌زنند و راجع به مدل ايراني صنعت هوافضا سوال مي‌پرسند. همچنين چند كانال تلويزيوني روسي، مشغول تهيه گزارش از غرفه ايران هستند. شركت‌هاي دانش‌بنيان ايراني نيز در نمايشگاه حضور دارند و اطلاعات محصولات خود را ارايه مي‌دهند. رسولي كه يكي از مسوولان اين غرفه‌هاست، مي‌گويد مذاكراتي با شركت‌هاي روس و اروپايي براي همكاري‌هاي آينده با شركت‌هاي دانش‌بنيان ايراني انجام شده است. همچنين يكي از غرفه‌هاي نمايشگاه، مربوط به فرودگاه خصوصي قم است. اين فرودگاه در منطقه آزاد سلفچگان و در نزديكي فرودگاه بين‌المللي امام خميني(ره) ساخته شده است. بسياري از كارشناسان معتقدند كه ساخت اين فرودگاه توسط بخش خصوصي، در نزديكي فرودگاهي به وسعت فرودگاه امام خميني(ره)، عملي غيركارشناسي بوده و باعث به هدر رفتن منابع مي‌شود. حال گويا مسوولان اين فرودگاه، در ميان ايرلاين‌هاي خارجي، به دنبال مشتري‌هاي بين‌المللي مي‌گردند.
غرور روسي
در روسيه، كسي انگليسي نمي‌داند. هيچ يك از تابلوها نيز به انگليسي نوشته نشده‌اند. ماكس نيز استثنا نيست. به غير از چند نفر كه در غرفه‌هاي بين‌المللي مشغولند، همه به روسي صحبت مي‌كنند. همه نقشه‌ها و راهنماها روسي است و مسوولان اطلاعات نيز به روسي پاسخ مي‌دهند. گويا روس‌ها به كسي نياز ندارند و ارتباط با دنياي خارج را ضروري نمي‌بينند. هواپيماي سوپرجت براي نمايش در ابتداي ورودي نمايشگاه قرار گرفته و جمعيت براي بازديد از آن صف كشيده است. همچنين تعداد زيادي قصد ديدن توپولوف 144 را دارند كه يكي از دو جت مافوق صوت مسافربري ساخته شده در دنياست. تعداد زيادي در محوطه پرواز نشسته‌اند تا شاهد مانورهاي عجيب هواپيماها باشند. خلبانان روس سنگ تمام مي‌گذارند تا روس‌ها را سر ذوق بياورند. مردم نيز با فرياد «هوورا تاواريشي»، رفقاي خلبان خود را تشويق مي‌كنند. نمايشگاه، پر است از فروشگاه‌هايي كه پرچم‌هاي روسيه و اتحاد جماهير شوروي را مي‌فروشند و جمعيت زيادي درحال تكان دادن اين پرچم‌ها به چشم مي‌خورد. مردم با ذوق و علاقه به نمايشگاه آمده‌اند. نمايش دستاوردهاي صنعت هوانوردي، مجالي است كه روس‌ها غرور از دست رفته خود را بازيابند. ساعت 6 بعدازظهر است و نمايشگاه پايان يافته. همراه با خيل مردم به سمت ايستگاه قطار «اوديخ» در شهر ژوكوفسكي روانه مي‌شويم. به خاطر ازدحام جمعيت، مجبورم تا مسكو در قطار بايستم. بعد از ورود به مسكو، سوار متروي افسانه‌يي اين شهر مي‌شوم تا به ايستگاه «پارتيزانسكايا» برسم. مي‌خواهم هرچه زودتر وارد اتاقم در هتل شوم تا خستگي يك روز نمايشگاه گردي را از تن به در كنم.
* علی اسدی خمامی / خبرنگار اعزامی تعادل