داستان افت بی‌سابقه بهای جهانی نفت که رکورد 6.5 سال اخیر را شکسته است، به اجرای سیاست جدید نفتی عربستان در اوپک با عنوان سهم بیشتر از بازار برمی‌گردد.
براساس این برنامه که با حمایت تعدادی از اعضای عرب اوپک به تصویب رسید، اوپکی‌ها با رهبری عربستان با هدف خارج کردن رقیب از چرخه رقابت که همان تولیدکننده‌های نفت شیل آمریکا باشد، آن‌قدر تولید خود را افزایش دادند که هم‌اکنون بازار با حدود روزانه دو‌میلیون بشکه نفت مازاد روبه‌رو است. اما دستیابی ایران و ٦ قدرت جهانی به توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها در آینده‌ای نزدیک باعث شد تا بازار به افزایش عرضه نفت در آینده نیز واکنش نشان دهد به‌طوری که بهای نفت برنت به ٤٣ دلار و نفت WTI آمریکا به زیر ٤٠ دلار رسید. حال در این شرایط برخی افت بیشتر قیمت نفت را به معنای کسری بودجه برای ایران می‌دانند اما در مقابل برخی از کارشناسان معتقدند با وجود کاهش درآمدهای نفتی لغو تحریم‌ها موجب رفع موانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی و همچنین فروش بیشتر نفت خواهد شد.
بهبود صادرات ایران و عراق در کمین بازار جهانی
در همین راستا طی هفته گذشته بانک آمریکایی «سیتی» پیش‌بینی خود درباره قیمت‌های ٢ شاخص نفت خام برنت و دبلیو تی‌آی آمریکا را بین سال‌های ٢٠١٥ و ٢٠١٦ کاهش داد. این درحالی است که اعضای اوپک همچنان تولید خود را در سطح بالا حفظ کرده‌اند و بازارهای جهانی همچنان اشباع است. به اعتقاد تحلیلگران بانک سیتی مسائل ژئوپلیتیک و البته بهبود وضع صادرات نفت ایران و عراق سبب پایین ماندن قیمت‌ها شده است. در همین راستا خبرگزاری روسی اسپوتنیک نیز معتقد است که با بازگشت ایران به بازار جهانی، قیمت نفت ١٠ دلار دیگر کاهش یابد.
افزایش ٦٠٠ هزار بشکه‌ای نفت تا پایان ٢٠١٦
از سوی دیگر اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در تازه‌ترین گزارش خود پیش‌بینی کرده است، با لغو کامل تحریم‌ها تولید نفت خام ایران تا پایان سال آتی میلادی روزانه ٦٠٠هزار بشکه افزایش یابد. البته برآوردهای اداره اطلاعات انرژی آمریکا نشان می‌دهد سرعت و مقدار عرضه نفت خام ایران به بازارهای جهانی به زمان لغو تحریم‌ها و موفقیت ایران در تولید و فرآیند بازاریابی برای نفت خام تولید شده بستگی خواهد داشت. براساس این گزارش، بخش عمده افزایش تولید پیش‌بینی شده برای نفت خام ایران احتمالا در نیمه دوم سال ٢٠١٦ به وقوع بپیوندد. براساس اعتقاد تحلیلگران این سازمان با افزایش تولید نفت خام ایران وضع اشباع بازار جهانی تشدید خواهد شد. در چنین حالتی احتمال می‌رود تولیدکنندگان دیگر اوپک برای بازگشت تولید نفت خام ایران از تولیدات خود بکاهند و خود را با این شرایط تطبیق دهند. یکی دیگر از بیم‌های کارشناسان جهانی مربوط به فروش ذخایر نفتی ایران است که این امر هم به ادامه مشکلات در بازار جهانی نفت دامن خواهد زد.
سرمایه‌گذاری در گرو نوسان قیمت
شرایط رکود اقتصاد جهانی به فرصتی بی‌بدیل برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است. در همین راستا «سیدمهدی حسینی» رئیس کمیته بازنگری قراردادهای نفتی ایران پیش‌بینی می‌کند میزان سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی ایران افزایش یابد. او دراین‌باره می‌گوید: کاهش قیمت نفت به افزایش سرمایه‌گذاری منجر می‌شود. زیرا هزینه تولید نفت در ایران نسبت به آمریکا و بسیاری دیگر از کشورها، بسیار پایین‌تر است. او معتقد است سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران ریسک بالایی ندارد.همچنین به گفته کارشناسان هزینه تولید نفت از برخی چاه‌های نفتی ایران، بین ٣ تا ١٠ دلار است، اما تولید هر بشکه نفت از چاه‌های واقع در آب‌های عمیق یا شیل‌های نفتی آمریکا، بین ٤٠ تا ٨٠ دلار هزینه دارد.
اما این یک سوی ماجراست. در همین راستا خبرگزاری سی‌ان‌ان نیز در گزارشی وضع سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نفتی ایران را بررسی کرده و معتقد است، کاهش قیمت‌ها غول‌های نفتی را از پروژه‌های ایرانی دور می‌کند. به نوشته این خبرگزاری با لغو تحریم‌ها، ایران می‌تواند دوباره نفت را به کشورهای غربی صادر کند و به درآمد ارزی دست یابد، اما یکی از موانع موجود در این راه، قیمت‌های پایین نفت است. صادرات نفت در چنین شرایطی، آن طور که ایران می‌خواهد سودآور نخواهد بود. به همین دلیل انتظار می‌رود ایران با سرعت تمام استخراج نفت خود را آغاز کند.سی.ان.ان در ادامه این گزارش یکی از مشکلات ایران را تأمین بودجه عنوان می‌کند و می‌نویسد: براساس تحلیل «دویچه بانک» آلمان در سال ٢٠١٤ ایران برای این‌که بتواند بودجه خود را تأمین کند به نفت ١٣٠ دلاری یا حتی بیشتر نیاز دارد، این رقم بسیار بالاتر از قیمتی است که روسیه، عربستان‌سعودی و کشورهای دیگری چون کویت و امارات در بودجه خود برای نفت در نظر گرفته‌اند.البته در مجموع سی.ان.ان آینده روشنی را برای اقتصاد ایران پیش‌بینی می‌کند و می‌نویسد: واضح است که ایران بدون تحریم شرایط بهتری خواهد داشت، حالا این‌که نفت خود را به کجا صادر می‌کند، اهمیت چندانی ندارد چراکه لغو تحریم‌ها بدون‌شک به اقتصاد ایران کمک خواهد کرد، هرچند که نفت ارزان نیز برای ایران مشکلات دیگری دربرخواهد داشت. «فیلیپ کلادک»، تحلیلگر نفتی در بخش تحقیقاتی بلومبرگ، می‌گوید که بیش از نیمی از میادین نفتی ایران بالای ٧٠سال عمر دارند و نیاز به بازیابی جدی دارند. این امر مستلزم سرمایه کلان و فرآیندی طولانی است.
ورود ایران به معنای افزایش گزینه واردات
گزارش سی.ان.ان در بخش پایانی خود به نقل از «مت بی» - تحلیلگر موسسه تحقیقات ژئوپلیتیک استراتفور - می‌نویسد: ایران به سرمایه‌گذاری در زمینه‌های جدیدی نیاز دارد. این کشور درحال حاضر مثل هر کشور دیگری به پول نیاز دارد. ایران ممکن است نتواند روی سرمایه‌گذاری شرکت‌های بزرگ غربی در میادین نفتی خود حساب باز کند، چرا که این شرکت‌ها در پی سقوط قیمت نفت درحال کاهش هزینه‌های خود هستند و ممکن است به سرمایه‌گذاری‌های ریسک‌پذیر تن ندهند.این درحالی است که بخشی دیگر از کارشناسان بر این باورند که شرکت‌های نفتی نمی‌توانند جذابیت ایران را نادیده بگیرند، چراکه این کشور بخش قابل توجهی از ذخایر نفت و گاز جهان را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر برخی کارشناسان معتقدند که عربستان، رقیب دیرینه ایران در منطقه نیز ممکن است بخواهد با پایین نگه داشتن قیمت نفت مانع از بازگشت نفت ایران به بازار جهانی شود.«دیوید کوتوک» - مدیر ارشد سرمایه‌گذاری در گروه مشاوران کامبرلند - نیز مدعی است که عربستان تا سال‌های سال منابع مالی کافی را برای ماندن در قدرت در اختیار دارد. بهترین سلاح برای سعودی‌ها تولید بالا برای پایین نگه داشتن قیمت‌هاست.
اما وب‌سایت خبری «کوارتز» دیدگاه خوش‌بینانه‌تری نسبت به وضع صنعت نفت ایران دارد. این وب‌سایت در همین رابطه نگاهی به وضع بخش انرژی ایران طی سالیان داشته است. در گزارش این سایت آمده است: شرکت‌های نفتی اشتهای زیادی برای همکاری جدید با ایران دارند. در اوایل سال ٢٠٠٠ میلادی «شورون» و «کونوکو» برای توسعه فازهای گازی پارس‌جنوبی و میدان نفتی آزادگان اظهار تمایل کردند. در اواخر ٢٠١٣ یک مدیر نفتی آمریکایی ناشناس به رویترز گفت: ما آماده مذاکره با ایران هستیم. ایران ظرفیت کلانی دارد.در بخش دیگری از این گزارش آمده است: هرچند ورود ایران به معنای نفت بیشتر در بازار است، اما تولید بیشتر به تدریج گزینه‌های بیشتری برای کشورهای وابسته به واردات نفت فراهم می‌کند، به‌خصوص‌که اکنون نیاز به این کالا در کشورهای درحال رشد فزونی گرفته است، بنابراین سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران ادامه خواهد یافت.
* شهروند