کولر گازی‌های برقی خورشیدی به بازار ایران وارد شده‌است. این کولرها تنها بخشی از انرژی مورد نیاز خود را از خورشید تامین می‌کنند. به این ترتیب با استفاده از این کولرها، مصرف برق در سیستم‌های سرمایشی که بخش بزرگی از نیاز پیک را به خود اختصاص می‌دهند، کاهش می‌یابد. اما استفاده از کولرهای خورشیدی، بسته به شرایط اقلیمی، محدودیت‌هایی را هم برای مصرف‌کننده ایجاد می‌کند. سیستم‌های سرمایشی سهم بزرگی از برق مصرفی را در فصل تابستان به خود اختصاص می‌دهند. در سال‌های اخیر با تجربه دماهایی بالاتر از 70 درجه در مناطق جنوبی و 40 درجه در پایتخت، ساعات مصرف کولر در کشور افزایش یافته‌است.
به گفته سیدحسین سجادی، مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی ایران (سابا) به‌طور متوسط هر کولر گازی حدود دو کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند و براساس آمارهای موجود، بیش از 5 میلیون کولر گازی در کشور فعال است.
وی به "روزنامه فرصتامروز" می‌گوید: معمولا سیستم‌های سرمایشی اعم از گازی، آبی و سیستم‌های متمرکز شامل چیلرها و غیره، یک هزار و 440 ساعت برق در طول سال انرژی مصرف می‌کنند. به این ترتیب سالانه 2هزار و 880 کیلووات ساعت برق در هر سیستم سرمایشی مصرف می‌شود. مصرف کل انرژی در بیش از 5میلیون سیستم‌های سرمایشی موجود در ایران، در یک سال، بالغ بر 14 میلیارد و 400 میلیون کیلووات ساعت است.
رییس سازمان بهره‌وری انرژی ایران بر این باور است که در مجموع سیستم‌های سرمایشی در اوج مصرف تابستان حدود یک‌سوم پیک بار شبکه را به خود اختصاص می‌دهند. وی اضافه می‌کند: از حدود 50هزار مگاوات برق پیک امسال، حدود 17 تا 18هزار مگاوات سهم سیستم‌های سرمایشی بوده که بخشی از این انرژی را کولرهای گازی به خود اختصاص می‌دهند.
کاهش مصرف برق در کولرهای گازی خورشیدی
در حال حاضر، به دلیل رشد سریع برق پیک، تامین انرژی در تابستان برای دولت به دغدغه‌ای بزرگ تبدیل شده‌است. از سوی دیگر گرایش دولت به توسعه استفاده از انرژی‌های نو سبب شده که بخش‌خصوصی به سمت تولید محصولاتی برود که از طریق انرژی پاک نیازهای خود را تامین کنند. یکی از این محصولات کولرهای گازی هستند که بخشی از انرژی خود را از نور خورشید دریافت می‌کنند.
مرتضی احمدیه، مدیرعامل شرکت ارتباطات گسسته (دیسکانکت) به‌عنوان سازنده این کولر گازی‌های برقی خورشیدی به "روزنامه فرصتامروز" می‌گوید: این کولرها یک‌سوم کولرهای گازی معمولی برق مصرف می‌کند. در مقایسه با کولرهای گازی کم مصرف، نیز میزان مصرف انرژی در کولر گازی‌های برقی خورشیدی کمتر بوده و حدود 50درصد کمتر از انواع کولرهای کم مصرف برق مصرف می‌کند.
احمدیه درباره نحوه کار کولر گازی‌های برقی خورشیدی می‌گوید: در این کولرها، انرژی خورشیدی مبرد «آر 22» داخل آبگرمکن خورشیدی را که روی کولر نصب شده، به گاز تبدیل می‌کند. وی ادامه می‌دهد: کولر گازی‌های برقی خورشیدی لازم نیست زیر نور مستقیم قرار گیرند و با نور پخش هم کار می‌کنند. ضمن آنکه برخلاف کولرهای‌گازی کم مصرف که در دمای بیش از 30 تا 35درجه، کل برق مصرفی خود را از شبکه دریافت کرده و تبدیل به یک سیستم معمولی می‌شوند، کولر گازی‌های برقی خورشیدی، به دلیل کوچکی کمپرسور، قادر نیستند بیش از مقدار معینی برق از شبکه دریافت کنند. در نتیجه مصرف برق در آنها به یکباره افزایش نمی‌یابد و فشاری به شبکه تحمیل نمی‌کند.
به گفته مدیرعامل ارتباطات گسسته، تکنولوژی کولر گازی‌های برقی خورشیدی از چین وارد ایران شده اما این شرکت اجزا و قطعات آن را با محصولات باکیفیت‌تر جایگزین کرده‌است. وی البته محدودیت‌هایی را نیز برای کولرهای گازی خورشیدی برمی‌شمرد. از جمله اینکه این کولرها در رطوبت‌های نسبی بالای هوا، با کاهش عملکرد مواجه می‌شوند. احمدیه رطوبت شمال را برای استفاده از کولرهای گازی خورشیدی بسیار مفید ارزیابی می‌کند اما تاکید می‌کند: با وجودی‌که این کولر در بندرعباس، جنوب سیستان و بلوچستان و حتی بخش‌هایی از نوار جنوبی کرمان عملکرد خوبی داشته، در مناطقی نظیر کیش، قشم، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک پاسخ مناسبی به نیاز مصرف‌کننده نداده‌است.
به گفته وی کاهش مصرف انرژی در کولر گازی‌های برقی - خورشیدی نقطه قوت این دستگاه‌ها به حساب می‌آید. مدیرعامل ارتباطات گسسته در پاسخ به این پرسش که آیا دولت حمایت خاصی از کولر گازی‌های برقی خورشیدی در راستای توسعه استفاده از انرژی‌های پاک انجام داده، بیان می‌کند: دولت به بسیاری از وعده‌های خود در زمینه کاهش تعرفه واردات محصولات خورشیدی از 45درصد به 22درصد، عمل نکرده‌است. این مسئله بر قیمت تمام شده تولید کولر خورشیدی تاثیرگذار است، زیرا لوله‌های خورشیدی این دستگاه از خارج وارد می‌شود.وی عدم توجه به ابداع و نوآوری و نبود حمایت‌های معنوی دولت را در راستای فرهنگ‌سازی برای مصرف کولر گازی‌های برقی خورشیدی را از دیگر مشکلات موجود در این عرصه معرفی می‌کند.
دولت از افزایش راندمان حمایت می‌کند
بسیاری از فعالان بخش انرژی خورشیدی از نبود حمایت‌های دولتی گله‌مند هستند. تولیدکننده کولر گازی‌های برقی - خورشیدی نیز از این قاعده کلی مستثنا نیست. اما رییس سازمان بهره‌وری انرژی به این پرسش که چرا از چنین سیستم‌هایی که به کاهش مصرف برق در شبکه کمک می‌کند، اهمیت داده نشده و حمایت لازم از آن انجام نمی‌شود، این‌گونه پاسخ می‌دهد: بهبود راندمان و کاهش مصرف انرژی در کولر گازی، زمانی معنا پیدا می‌کند که با کاهش مصرف انرژی، میزان سرمایش تولیدی ثابت بماند.
وی اضافه می‌کند: تاکنون چنین سیستمی در ایران شناسایی نشده‌است. سیستم‌هایی که سازمان بهره‌وری انرژی روی آنها آزمون انجام داده، مصرف انرژی را کاهش می‌دهند، اما میزان تولید سرمایش نیز در آنها افت می‌کند. وی تاکید می‌کند: اگر نمونه‌هایی باشد که این مسئله در آن رعایت شود و به این قطعیت برسیم که این کولرها راندمان بیشتری نسبت به کولرهای مشابه خود دارند، این مسئله را رسما اعلام خواهیم کرد.
سجادی درباره استفاده از انرژی خورشیدی در سیستم‌های سرمایشی نیز می‌گوید: استفاده از انرژی خورشیدی به‌عنوان مولد تامین برق این دسته از کولرها، می‌تواند کاهش مصرف سوخت فسیلی را به همراه داشته باشد. وی اضافه می‌کند: کولرهای گازی خورشیدی می‌توانند بخشی از انرژی مورد نیاز خود را از برق خورشیدی بگیرند اما تاکنون با استفاده از انرژی خورشیدی، راندمان افزایش نیافته است.
احمدیه در واکنش به سخنان رییس سابا بیان می‌کند: مطلوبیت کیفی در سیستم‌های خورشیدی یا همان راندمان براساس میزان سرمایه‌گذاری به‌دست می‌آید اما از آنجا که سرمایه‌گذاری این نوع سیستم‌ها مقداری با وسواس مصرف‌کننده مواجه می‌شود، در نتیجه زمان استفاده، مطلوبیت لازم به وجود نمی‌آید، زیرا مصرف‌کننده حین خرید دستگاه به دنبال سیستم‌های ارزان‌تر است، در نتیجه بدون توجه به زیربنا، سیستم‌های ضعیف‌تر با قیمت ارزان‌تر را خریداری می‌کند. وی ادامه می‌دهد: این مسئله سبب عدم پاسخگویی مناسب سیستم به مطلوبیت کیفی موردنظر خریدار یا همان به ظاهر کاهش راندمان می‌شود که گریبان‌گیر سیستم فوق یا مشابه است.