براساس گزارش معاونت طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت از مجموع تعداد 113 جواز تاسيس صادره برای واحدهای سيمان با ظرفيت اسمي 110ميليون تن در سال، تعداد 72واحد فعال است كه تعداد 37واحد از آنها در بورس پذيرفته شده‌اند. سهم واحدهاي سيمان پذيرفته‌شده در بورس از كل ظرفيت اسمي واحدهاي فعال صنعت سيمان حدود 62 درصد و از كل توليد محصولات سيمان در سال 1393 حدود 5/61 درصد است.
به گزارش تعادل، براساس اطلاعات منتشره توسط سازمان بورس و اوراق بهادار كشور با عنوان اطلاعات و صورت‌هاي مالي حسابرسي‌شده 12ماهه منتهي به پايان اسفندماه 1392 و 1393، اطلاعات صورت‌هاي مالي مربوط به 20واحد سيماني فعال در بورس و اوراق بهادار كشور منتشر شده است كه در مجموع 4/30درصد از كل ظرفيت اسمي و حدود 2/42درصد از توليد سال 1393 را به خود اختصاص داده‌اند. در اين گزارش كه توسط دفتر تحقيقات و سياست‌هاي بخش‌هاي توليدي وزارت امور اقتصادي و دارايي منتشر شده، عملكرد 20واحد مذكور از منظر توليد و سرمايه‌گذاري مورد بررسي قرار گرفته است.
جدول 1. تصويري از واحدهاي سيمان كشور به تفكيك پذيرش يا عدم پذيرش در بورس از نقطه نظر تعداد، ظرفيت اسمي و توليد سال 1393
عملكرد عمومي شركت‌هاي سيمان فعال در بورس
بررسي صورت‌هاي مالي حسابرسي‌شده 20 واحد مورد بررسي در 12ماهه سال 1393 و مقايسه آن با مدت مشابه سال قبل نشان مي‌دهد:
*ميزان توليد 20 واحد مورد بررسي، با سهم 2/42 درصدي از كل توليد محصولات سيمان در كشور، به حدود 1/28 ميليون تن رسيده است كه نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 2/0 درصد افزايش نشان مي‌دهد.
*ميزان فروش 20 واحد مورد بررسي، به حدود 6/26 ميليون تن رسيده است كه نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 3/7 درصد كاهش نشان مي‌دهد.
*اختلاف ميزان توليد و فروش 20واحد مورد بررسي در سال 1393 حدود 5/1 ميليون تن است كه حدود 3/5 درصد توليد اين واحدهاست.
*بررسي صورت‌هاي مالي 20شركت مورد بررسي نشان مي‌دهد كه مجموع سود ناخالص آنها به بيش از 7160ميليارد ريال رسيده كه نسبت به مدت مشابه سال قبل، معادل 3/7درصد كاهش يافته است. همچنين مجموع حاشيه سود ناخالص اين شركت‌ها، حدود 32درصد گزارش شده كه در مقايسه با مدت مشابه سال قبل (38درصد) حدود 6 واحد درصد كاهش نشان مي‌دهد.
*مجموع سرمايه‌گذاري‌هاي بلندمدت 20واحد مورد بررسي در سال 1393 با كاهش 9/7درصدي نسبت به مدت مشابه سال قبل، به حدود 3294ميليارد ريال رسيده است. نرخ رشد منفي سرمايه‌گذاري بلندمدت اين شركت‌ها، حاكي از آن است كه سرمايه‌گذاري‌هاي جديد در اين صنعت محتاطانه و نزولي خواهد بود.
*مجموع سرمايه‌گذاري‌هاي كوتاه‌مدت 20واحد مورد بررسي طي سال 1393، به حدود 1206ميليارد ريال رسيده است كه نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود 6/4درصد افزايش نشان مي‌دهد. اين سرمايه‌گذاري عمدتا براي تامين مواد اوليه و انرژي مصرفي واحدها بوده است.
عملكرد موردي واحدهاي سيمان فعال در بورس
در بين 20شركت سيمان مورد بررسي فعال در بورس نكات زير حائز اهميت به نظر مي‌رسند:
*از 20واحد سيمان مورد بررسي 12واحد بجنورد (21درصد)، صوفيان (3/3درصد)، ممتازان كرمان (5/19درصد)، فارس‌نو (8/3درصد)، كرمان (3/16 درصد)، داراب (4/9درصد)، اصفهان (1/19درصد)، بهبهان (7/1درصد)، فارس (13درصد)، قائن (4/3 درصد)، سفيد ني‌ريز و دشتستان از افزايش توليد يا عدم تغييرات طي سال 1393 نسبت به سال قبل برخوردار بوده‌اند و 8 واحد باقيمانده با كاهش ميزان توليد (ميانگين 6/8درصد) مواجه بوده‌اند.
*از 20واحد سيمان مورد بررسي 8 واحد خوزستان (4/4درصد)، صوفيان (4/3درصد)، خاش (3/0درصد)، فارس‌نو (7/2درصد)، كرمان (4/1درصد)، داراب (10 درصد)، فارس (1/7درصد) و دشتستان از افزايش ميزان فروش يا عدم تغييرات طي سال 1393 نسبت به سال قبل برخوردار بوده‌اند و بقيه واحدها با كاهش ميزان فروش (به‌طور متوسط 12درصد) مواجه بوده‌اند.
*در بررسي اختلاف ميزان توليد و فروش (به عنوان جانشيني براي متغير موجودي انبار)، 10واحد سيمان با مازاد توليد نسبت به فروش مواجه بوده‌اند، اين در حالي است كه واحدهاي سيمان صوفيان با 11هزار تن، ممتازان كرمان با 641 هزار تن، غرب با 1162 هزار تن، درود با 920 هزار تن، فارس با 588 هزار تن، قائن با 660 هزار تن، كردستان با 214هزار تن، سفيد ني‌ريز با 160هزار تن و دشتستان با يك هزار تن كاهش در موجودي انبار مواجه بوده‌اند.
*از بين 20 واحد سيمان مورد بررسي 8 واحد سيمان خوزستان (6/3درصد)، صوفيان (4/2درصد)، خاش (4/16درصد)، ممتازان كرمان (1/50درصد)، فارس‌نو (28درصد)، كرمان (8/23درصد)، فارس (2/17درصد) و دشتستان (1/46درصد)، از افزايش سود ناخالص طي سال 1393 نسبت به سال قبل برخوردار شده و بقيه واحدها با زيان ناخالص روبه‌رو شده‌اند.
*از بين 20 واحد سيمان مورد بررسي، 6 واحد سيمان خوزستان (7/41درصد)، غرب (بيش از 8 برابر)، كرمان (6/9درصد)، داراب (9/9درصد)، قائن (69درصد) و دشتستان (20درصد) افزايش سرمايه‌گذاري‌هاي بلندمدت را تجربه كرده‌اند. اين در حالي است كه تغيير در رقم سرمايه‌گذاري بلندمدت واحدهاي ديگر نسبت به سال قبل منفي، صفر يا تقريبا صفر است.
* از بين 20 واحد سيمان مورد بررسي، 4 واحد سيمان ممتاز كرمان (8/36درصد)، شمال (بيش از 24برابر)، درود (بيش از 9برابر) و دشتستان (حدود 5/2 برابر) از افزايش سرمايه‌گذاري كوتاه‌مدت نسبت به سال قبل برخوردار بوده‌اند، اين در حالي است كه تغيير در رقم سرمايه‌گذاري كوتاه‌مدت 16 شركت ديگر منفي، صفر يا تقريبا صفر است.
جمع‌بندي
*به‌طور كلي طي سال 1393، توليد سيمان واحدهاي مورد بررسي كه بيش از 2/42درصد از كل توليد سيمان كشور را به خود اختصاص داده‌اند، با كاهش 2/0درصدي نسبت به سال قبل مواجه بوده است كه ناشي از كاهش تقاضاي سيمان به دليل ركود ساخت‌وساز و پروژه‌هاي عمراني در كشور است (كل سيمان توليدي در كشور طي دوره مورد بررسي حدود 3/6درصد كاهش داشته است) . انتظار مي‌رود در صورت رفع تحريم‌هاي اقتصادي و افزايش درآمدهاي ارزي، پروژه‌هاي عمراني نيز با رونق همراه شود و تقاضا براي محصولات سيماني افزايش يابد.
* در سال 1393 اين صنعت با كاهش صادرات و فروش به دليل افزايش ظرفيت توليد سيمان منطقه، بحران‌‌هاي داخلي كشورهاي هدف صادراتي و كاهش تقاضاي داخلي مواجه بوده است كه اين امر نياز به تصميم‌سازي‌هاي جديد براي بهبود اين صنعت و جلوگيري از اتلاف منابع را آشكار مي‌سازد. انتظار مي‌رود با اقدامات انجام شده جهت عرضه سيمان در بورس صادراتي ضمن كنترل قيمت‌ها، زمينه افزايش ميزان ارزش افزوده اين محصول فراهم شود.
*در سال 1393، سود ناخالص شركت‌هاي مورد بررسي در مقايسه با سال قبل، با كاهش 3/7درصدي مواجه بوده است. شايان توجه آنكه از بين 20 شركت مورد بررسي 12 شركت با كاهش سود يا سود صفر مواجه بوده‌اند. همچنين حاشيه سود ناخالص 20 شركت مورد بررسي در سال 1393، حدود 32درصد گزارش شده كه در مقايسه با سال قبل حدود 6 واحد درصد كاهش يافته است. لذا چنين شرايطي طبيعتا انگيزه‌هاي سرمايه‌گذاري در صنعت سيمان كشور را محدود خواهد ساخت.
*با توجه به بررسي ميزان اختلاف توليد و فروش 20 شركت مورد بررسي به عنوان شاخصي براي موجودي انبار، مجموع اختلاف توليد و فروش 20 واحد مذكور حدود 5/1ميليون تن است كه 3/5درصد توليد اين واحدها را به خود اختصاص مي‌دهد، در تحليل كينز افزايش برنامه‌ريزي نشده در موجودي انبار يكي از نشانه‌هاي ركود به حساب مي‌آيد. روند افزايش موجودي انبار واحدهاي سيماني نيز كه بعضا به‌صورت برنامه‌ريزي نشده و به دليل عدم تحقق تقاضاي پيش‌بيني شده بازار سيمان (در داخل و خارج از كشور) رخ داده است، گواهي بر كاهش تقاضاي موثر و ركود بازار سيمان است كه موجبات افزايش قابل توجه موجودي كلينكر توليدي واحدهاي سيمان (به عنوان ماده اوليه توليد سيمان) را فراهم آورده است.
*بررسي سرمايه‌گذاري بلندمدت و كوتاه‌مدت شركت‌هاي سيمان فعال در بورس حاكي از كاهش قابل توجه سرمايه‌گذاري اين شركت‌هاست. به‌طوري‌كه از بين 20 شركت مورد بررسي تنها 6 شركت داراي افزايش اسمي رقم سرمايه‌گذاري بلندمدت و 4 شركت داراي افزايش سرمايه‌گذاري كوتاه‌مدت بوده و تغييرات سرمايه‌گذاري بلندمدت يا كوتاه‌مدت بقيه شركت‌ها، تقريبا صفر يا منفي است. روند سرمايه‌گذاري انجام شده نيز تداوم شرايط ركودي در صنعت سيمان كشور را تاييد مي‌كند.
*مقايسه سهم شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس از كل، از نقطه نظر ظرفيت اسمي توليد (62درصد) و توليد سال (6/61درصد) حاكي از آن است كه شركت‌هاي پذيرفته شده در بورس از وضعيت به مراتب بهتري جهت ادامه فعاليت در مقايسه با شركت‌هاي پذيرفته نشده در بورس برخوردار بوده‌اند و از اين نظر بايد دامنه ركود در صنعت سيمان را به مراتب بيش از ابعاد آن حسب گزارش حاضر ارزيابي كرد.
*با توجه به ظرفيت واحدهاي فعال موجود و طرح‌هاي در دست اجرايي كه در سنوات آتي قابل بهره‌برداري هستند (مجموعا 110ميليون تن) و افزايش ظرفيت اسمي توليد منطقه، اين صنعت مستلزم كمترين ميزان ظرفيت‌سازي جديد است.