یافتن بازارهای جدید برای صادرات فرآورده‌های نفتی، وظیفه‌ای است که وزارت نفت برای بخش‌خصوصی در دوران پساتحریم پیش‌بینی کرده، به‌طوری که اگر توانمندی بخش‌خصوصی در این زمینه احراز شود، در کنار صادرات فرآورده‌های نفتی، نفت‌خام نیز به این بخش واگذار می‌شود، موضوعی که از دید فعالان صادرکننده فرآورده‌های نفتی امری شدنی است، به شرط اینکه وزارت نفت نیز عزم خود را جزم کند.
منصور معظمی، معاون وزیر نفت درباره برنامه‌های وزارت نفت در دوران پساتحریم و جایگاه بخش‌خصوصی در این زمینه، به «فرصت امروز» اعلام کرده، آقای زنگنه برای بعد از تحریم برنامه دارد به‌طوری که در شش ماه بعد از تحریم یک میلیون بشکه تولید افزایش خواهد یافت. در این فضا بخش‌خصوصی می‌تواند به‌جز افزایش تولید در صادرات و یافتن بازار جدید ورود پیدا کند و البته باید توانمندی بخش‌خصوصی برای وزارت نفت احراز شود.
این جملات تکلیف بخش‌خصوصی را کاملا روشن می‌کند چراکه هنوز توانمندی این بخش برای وزارت نفت اثبات نشده اما فعالان این بخش نظرات دیگری دارند و از توانایی‌هایشان در شناسایی بازارهای جدید برای وزارت نفت می‌گویند. فرزان گلچین رییس هـیـات‌مـدیـره اتـحـادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی با بیان اینکه یافتن بازارهای جدید دغدغه جدی اتحادیه است، به «فرصت امروز» می‌گوید: «همکاران ما در اتاق بازرگانی اظهار کرده‌اند بخش‌خصوصی نگران ورود شرکت‌های خارجی در دوران پساتحریم است، معتقدم برای حل این نگرانی بخش‌خصوصی خارجی با داخلی باید جوینت شوند و دولت تنها میزبان باشد البته بخش‌خصوصی داخلی نباید تنها منتظر باشد تا فضا ایجاد شود بلکه خود نیز تلاش کند.»
گام اول فعال‌سازی بخش روابط بین‌الملل در اتحادیه
وی با اشاره به اینکه اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی باتغییر در چارت سازمانی و فعال‌سازی بخش روابط بین‌الملل به دنبال بازارهای جدیدی است، می‌افزاید: «در گذشته به این موضوع توجه شد اما به دلیل تحریم‌ها مجالی برای تحقق آن وجود نداشت اما در شرایط کنونی بخش روابط بین‌الملل با تشکیل سمینار، کنگره و همایش و برگزاری نمایشگاه به دنبال بازارهای جدید است، از سویی قرار است از شرکای خارجی نیز دعوت شود تا همکاری‌ها از طریق بخش‌خصوصی گسترش یابد.»
بخش‌خصوصی برای صادرات فرآورده‌های نفتی به دلیل تحریم‌ها بازارهای زیادی را از دست داده و حال باید در کنار یافتن بازارهای جدید به فکر احیای بازارهای سنتی خود نیز باشد اگرچه بیشتر مشتری‌های فرآورده‌های نفتی کشورهای همسایه است اما باید بازارهای این بخش علاوه بر بازارهای کشورهای همسایه، کشورهای آسیایی در اقصی نقاط باشد، از سویی کشورهای آفریقایی نیز بازار هدف خوبی هستند.
گلچین در این باره معتقد است: تعدادی از کشورهای اروپایی مشتری برخی از فرآورده‌ها بودند که نیاز است برای احیای این بازارها تلاش شود اما اولویت کشورهای همسایه و کشورهای واقع در آسیای شرقی همچون سنگاپور، هند و چین است. بازارهای آفریقا نیز نباید از دید ما پنهان باشد گرچه امنیت و بازگشت سرمایه و نقدینگی حاصل از صادرات در آفریقا اهمیت دارد اما بدون شک آفریقا بازار مطلوبی برای ایران خواهد بود.
شناسایی بازارهای جدید برای صادرات نفت‌خام
رییس هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی درباره توانایی بخش‌خصوصی در یافتن بازارهای جدید برای صادرات نفت‌خام نیز می‌گوید: «وزارت نفت اعلام کرده درصورت یافتن بازار جدید فرصت صادرات نفت‌خام را به بخش‌خصوصی می‌دهد، اما در ابتدا باید دید که عزم بخش دولتی برای این امر چقدر است؟ اگرچه صادرات نفت‌خام با فرآورده‌های نفتی تفاوت دارد اما اگر وزارت نفت جدی باشد بخش‌خصوصی بازار جدید خواهدیافت، البته برای رونق صادرات فرآورده‌های نفتی باید عرضه محصولات با قیمت مناسب نسبت به منطقه باشد در غیر‌این صورت این‌کار برای بخش‌خصوصی سودآور نخواهد بود.»
در یک‌سال گذشته فعالان بخش‌خصوصی از صادرات فرآورده‌های نفتی توسط بخش دولتی و از دست دادن بازارهای موجود بارها گله‌مند بودند. گلچین در این باره می‌گوید: «اینکه دولت در برخی از مرزها فرآورده‌های خاصی را خود صادر می‌کند، امری مقطعی است که پیش‌بینی می‌کنم تداوم نخواهد داشت اما در صورت ادامه‌دار بودن حتما اتحادیه برخورد مناسب خواهد داشت.» البته براساس قانون صادرات فرآورده‌های نفتی باید توسط بخش‌خصوصی انجام شود اما این بخش باچالش‌هایی مواجه است و اگر بخواهد تمامی 100 درصد فرآورده‌ها را صادر کند باید تمرینات جدی‌تر داشته باشد.
تغییر در شیوه شناسایی و صادرات محصولات
اگرچه گلچین به برخی از روش‌های یافتن بازار برای فروش فرآورده‌ها از طریق ایجاد دفاتر فروش در کشورهای هدف و درج آگهی در اینترنت هیچ اشاره‌ای نکرد. اما سیدهادی رفیع‌زاده طبائی زواره مدیرعامل سامان فراز قشم در این باره به «فرصت امروز» می‌گوید: «در زمان تحریم، روش کار متفاوت شد به‌طوری که شرکت‌هایی را در کشورهای مختلف ایجادکردیم که نام آنها کاملا خارجی و پرسنل نیز خارجی بود اگرچه مالکیت ایرانی بود. این شرکت‌ها در کشورهایی همچون چین، اسلوانی، ترکیه و دوبی ایجاد شد.»
وی با بیان اینکه ناچار بودیم برای دور زدن تحریم‌ها اقداماتی را انجام دهیم، می‌افزاید: «بدون شک در دوران پساتحریم تمایل ما این است که با برند ایرانی خود بازارها راشناسایی کنیم و کالای مورد نیاز را صادر کنیم. در این دوران ایجاد دفاتر فروش در دستور کار قرار نخواهد نگرفت بلکه انتظار می‌رود که اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی با ایجاد سایت جامع مرجعی برای صادرات محصولات باشد.»
به گفته این صادرکننده فرآورده‌های نفتی شناسایی بازارهای جدید قرار خواهدگرفت اگرچه با لغو تحریم‌ها بسیاری ازکشورها خود به دنبال شرکت‌های ایرانی خواهند آمد.
* فرصت امروز