در حال حاضر برجام 36 مخالف مطلق، 19 مخالف نسبی، 13 موافق مطلق و 32 موافق مشروط در سنا دارد. البته باید به این نکته توجه داشت که لابی‌های ضد ایرانی تمام تلاش خود را برای عدم تصویب برجام بکار بسته‌اند.
به گزارش مهر، پس از پایان ماراتن نفس گیر مذاکرات هسته ای جمهوری اسلامی ایران و گروه 1+5 در وین که در نهایت منجر به جمع بندی متن برنامه اقدام مشترک ـ برجام ـ شد، مطابق قرار، بحث پیرامون تأیید یا رد آن در دو کشور طرف اصلی مذاکره یعنی ایران و آمریکا آغاز و اجرای آن منوط به این تأیید گردید.
در این سو مجلس شورای اسلامی و شورای امنیت ملی کماکان در قالب جلسات کارشناسی در حال تطبیق داده ها و ستانده های متن برجام با منافع ملی و ارزیابی آن هستند. در سوی دیگر نیز نمایندگان سنای آمریکا در حال ارزیابی مفاد برجام برای تصمیم گیری درباره آن هستند تا پس از آن برجام را برای تایید نهایی به کنگره بفرستند.
گزارش زیر با بررسی و تحلیل محتوای مواضع ۱۰۰ سناتور آمریکایی، فضای کنونی مجلس سنای آمریکا را در خصوص متن جمع بندی شده در وین ارزیابی کرده است. مطابق این ارزیابی که به صورت جدول نیز دسته بندی شده است، در حال حاضر متن برجام ۳۶ مخالف مطلق، ۱۹ مخالف نسبی، ۱۳ موافق مطلق و ۳۲ موافق مشروط در سنای آمریکا دارد.
بر این اساس؛ از مجموع ۴۵ سناتور دموکرات مجلس سنای آمریکا، ۴ نفر مخالفت نسبی، ۲۸ نفر موافقت مشروط و ۱۳ نفر موافقت مطلق خود را با متن برجام اعلام کرده اند. در مقابل نیز از مجموع ۵۵ سناتور جمهوری خواه، ۳۶ نفر مخالفت مطلق، ۱۵ نفر مخالفت نسبی و ۴ نفر موافقت مشروط خود را با این متن اعلام کرده اند. نکته جالب در این خصوص اینکه هیچ یک از دموکرات ها اعلام مخالفت مطلق و هیچ یک از جمهوری خواهان اعلام موافقت مطلق نداشته اند.
بنابر این گزارش، درباره ارزیابی آرایش سناتورهای دموکرات و جمهوری خواه در قبال متن جمع بندی مذاکرات هسته ای با ایران، نکات زیر حائز اهمیت است:
الف) موارد منتشر شده بر اساس اظهارات علنی و اعلامی سناتورهای دو حزب بوده و آخرین مواضع آنها در قبال توافق هسته ای محسوب می شود.
ب) تاکنون تاکنون رای قطعی ۴۹ سناتور در قبال برجام مشخص شده است. بر این اساس تاکنون ۳۶ سناتور آمریکایی مخالفت مطلق و ۱۳ سناتور آمریکایی موافقت مطلق خود را با توافق نهایی صورت گرفته با ایران اعلام کرده اند. بنابراین آرای قطعی ۵۱ سناتور دیگر در قبال توافق نهایی هنوز مشخص نیست.
ج) اوباما جهت تضمین استفاده از حق وتوی خود در قبال رای منفی سناتورهای آمریکایی، نیاز به ۳۴ رای موافق سنا دارد. از این رو او باید از میان ۳۲ سناتوری که به صورت نسبی موافق برجام هستند دست به یارگیری بزند. با این حال با توجه به لابی گری های مستمر آیپک در کنگره، احتمال بازگشت سناتورهای خوشبین به توافق از رای خود و تبدیل شدن آرای «موافقت مشروط» به «رای مخالف» زیاد است.
د) «باب منندز»، «پتی مورای»، «باب کیسی» و «رون ویدن» چهار سناتور دموکراتی هستند که به صورت تقریبی با برجام مخالف هستند. این سناتورها در وضع تحریم های ضد ایرانی در کنگره نیز همکاری های مستمری با جمهوری خواهان داشته اند.
ه) «آنگوس کینگ» از ایالت «مین» و «برنی ساندرز» از ایالت «ورمونت» دو سناتور مستقلی هستند که نظر آنها نسبت به متن برجام به ترتیب «موافقت مشروط» و «موافقت مطلق» است. از این رو این دو سناتور مستقل ذیل دموکرات های سنا تعریف و دسته بندی شده اند.
و) «مایک انزی»، «راب پورتمن»، «سوزان کالینس» و «جف فلیک» چهار سناتور حزب جمهوری خواه هستند که موافقت خود با توافق نهایی را منوط به بررسی توافقنامه کرده و از ابتدا موضعی منفی در قبال توافقنامه نداشته اند. با این حال رای مثبت این سناتورها به توافق نهایی نیز محرز نخواهد بود، خصوصا آنکه حزب جمهوری خواه در تلاش است نظر مثبت مطلق و قطعی هیچ یک از سناتورهای این حزب در قبال توافقنامه نهایی اعلام نگردد.
ز) با توجه به مباحث چالش برانگیزی که حول موضوع توافق با ایران در سنای آمریکا مطرح می شود، احتمال ایجاد تغییر در آرای متغیر ـ آرای شامل موافقت مشروط یا مخالفت نسبی با توافق ـ وجود دارد، هر چند که گذشت زمان در کنگره از روز اعلام جمع بندی مشترک مذاکرات تا کنون به سود موافقان توافق در سنا نبوده است.
ح) اوباما نسبت به رای مثبت سناتورهای حزب جمهوری خواه به توافقنامه نهایی ناامید است. در چنین وضعیتی اصلی ترین دغدغه کاخ سفید، تبدیل موافقت مشروط ۲۸ سناتور حزب دموکرات به موافقتی قطعی است. اگر اوباما بتواند ۲۱ سناتور را در این مسیر با خود همراه سازد، قادر به استفاده از حق وتوی خود در مقابل سنا خواهد بود.
ط) در صورتی که ۲۸ سناتور دموکرات ـ که موفقت مشروط خود را با توافق نهایی اعلام و آن را منوط به بررسی های بیشتر کرده اند ـ جملگی به ۱۳ سناتور حامی قطعی توافق نامه نهایی بپیوندند، در مجموع ۴۱ سناتور آمریکایی به توافق رای مثبت خواهند داد که از کشیده شدن کار به رای گیری مجدد جهت استفاده از حق وتوی اوباما جلوگیری خواهد کرد. لازم به ذکر است که جهت رد اولیه توافق هسته ای، رای مخالف ۶۰ سناتور یعنی اکثربیت مطلق سنا ضروری است.
ی) قرار است در نیمه ماه سپتامبر ـ شهریورماه ـ رای گیری نهایی سنا و کنگره در قبال توافق نهایی با ایران انجام شود. اگر در یکی از دو مجلس تعداد مخالفان قطعنامه بالاتر از دو سوم تعداد کل هر یک از نمایندگان و سناتورهای این دو مجلس نباشد، اوباما قادر به وتوی رای مخالف کنگره خواهد بود.
بر اساس این ارزیابی، قاعدتا کاخ سفید و شخص باراک اوباما کار راحتی برای تصویب برجام در پیش ندارد، به ویژه آنکه باید به این نکته هم توجه داشت که قدرت پول و لابی جریانات افراطی و تندروی داخل آمریکا و همچنین لابی گسترده صهیونیست ها تمام تلاش خود را برای منفی کردن نظر سناتورها و نمایندگان کنگره به کار بسته اند.