از سالهای دور استان کرمان به عنوان بزرگترین ذخیرگاه زغال سنگ کشور مطرح بوده و پتانسیل ها و قابلیت های معادن شهرهای شمالی آن از جمله راور، زرند و کوهبنان در استخراج سنگ های معدنی متنوع و زغال سنگ مرغوب لقب بهشت معادن را به این استان بخشیده است. اما متاسفانه از اوایل دهه نود رونق این معادن به سراشیبی سقوط افتاد و طی دو سه سال اخیربسیاری از معادن زغال سنگ این استان بنا به دلایلی یا تعطیل شده اند یا با توان پایین تر از ظرفیت نهایی شان در حال فعالیت هستند و علیرغم نیاز این منطقه به اشتغالزایی و توسعه اقتصادی بخش عظیمی از ثروت کرمان در بخش معادن راکد مانده است.
طبق گزارشات اداره صنعت، معدن و تجارت تا اواخر سال گذشته 21 پروانه بهره برداری زغال سنگ در استان کرمان صادر و بیش از 500 هزار تن بهره برداری از این معدن انجام شده است. همچنین طی سالهای اخیر معادن کرمان نسبت به سایر استانهای فعال در زمینه معادن همچون یزد و آذربایجان شرقی بیشترین ارزش افزوده را داشته و می توان گفت 43 درصد از ارزش افزوده کل کشور در این استان ایجاد شده است. این معادن در طی سالهای اخیر محل کسب درآمد بیش از 8 هزار نفر کارگر بوده که با انجام کارهای سخت و طاقت فرسا کسب روزی می کردند. اما متاسفانه طی دو سه سال اخیر به ویژه از اوایل سال 93 بنا به دلایلی چون کمبود نقدینگی، بروز حوادث کار و عدم تامین تجهیزات بروز، معادن این استان یکی پس از دیگری مهر تعطیل خورده و لطمه شدیدی به اقتصاد خانوارهای شهرهای مختلف این استان وارد شده است.
از استاندارد نبودن تجهیزات تا خانه نشینی کارگران
علیرغم افزایش صدور پروانه بهره برداری از معادن و میزان استخراج در معادن کرمان اما تکنولوژی و تجهیزات مورد استفاده در استخراج معادن زغال سنگ این استان قدمتی بیش از 50 سال دارد و برداشت از این معادن همچنان به صورت سنتی و دستی انجام می شود. این در حالی است که بنا به گفته کارشناسان مربوطه استفاده از تجهیزات قدیمی علاوه بر تهدید سلامت کارگران و افزایش حوادث معادن را روز به روز به زیان دهی نزدیکتر می کند. اگرچه سالهای اخر دهه هشتاد براساس مصوبه هيات دولت قرار شد تمام معادن زغال سنگ كشور تجهيز و مكانيزه شوند تا هم ایمنی افزایش یابد و هم با افزایش برداشت واحد سطح ، اين معادن به سودآوري برسند اما ظاهرا معادن کرمان از دسته معادن مورد توجه خارج ماند و به ناچار به شیوه قدیمی و سنتی فعالیت خود را ادامه دارد. موضوعی که خود یکی از دلایل افزایش حادثه در معادن و در پی آن تعطیلی این واحدها شده است.
به عنوان نمونه،معدن باب نیزو به دلیل وقوع حادثه های پیاپی بر اثر رعایت نکردن مسائل ایمنی و البته تجهیزات غیراستانداراز سال 88 تعطیل شد و علیرغم وعده مسولان مبنی بر شروع مجدد فعالیت این معدن با وسایل ایمنی جدید همچنان غیرفعال مانده است. همچنین معادن هجدک، اشکیلی و اسدآباد نیاز توابع شهرستان راور مدتهاست به علت نداشتن ایمنی، تعطیل شده‌اند و به همین علت بیشتر مردان این منطقه بیکار شده و یا به کرمان مهاجرت کرده اند. بنا به گفته مظفری بخشدار کوهستان استاندار کرمان در سفر خود به شهرستان راور قول داده بود مشکلات معادن این منطقه را حل کند اما تا به امروز هیچ اقدامی در این خصوص صورت نگرفته و کارگران این معادن که حالا با صدها مشکل از جمله بیماری های ریوی و شرایط بد اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند خانه نشین شده اند.
طبق گزارشات رسیده ، طی دو سه سال اخیر بیش از 30 هزار نفر از اهالی منطقه کوهساران به دلیل بیکاری به کرمان مهاجرت کرده اند.محمد رضا پور ابراهیمی نایب رئیس کمیسیون ویژه اقتصادی مجلس نیز با بیان اینکه حداکثر 5 تا 10 درصد ظرفیت کنونی معادن در حال حاضر در حال استفاده بوده و 90 درصد کاملا بلااستفاده رها شده است بر وضعیت نابسامان معادن کرمان مهر تایید زده و می گوید: معادن غیرفعال باید هر جه سریعتر فعال شوند و برای معدن هایی هم که با کمتر از ظرفیت موجود در حال فعالیت هستند باید فکر اساسی کرد.
بهانه نخ نما شده نمایندگان
از انجا که پایین بودن سطح ایمنی معادن زغال سنگ استان کرمان یکی از مهترین دلایل کاهش فعالیت و تعطیلی بسیاری از این واحدها در سالهای اخیر بوده است ازاین رو اتجام اقداماتی در جهات رفع این مشکلات بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. برخی مسئولان استان پایین بودن سطح ایمنی و افزایش حوادث در حین کار را با فرسوده و قدیمی بودن تجهیزات و عدم استفاده از تکنولوژی روز را عامل اصلی رکود معادن می دانند. این در حالی است که سال گذشته معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان با اشاره به اینکه تکنولوژی و دستگاه‌هایی که برای استخراج معدن زغال سنگ استفاده می‌شود مربوط به 50 سال قبل است اعلام کرد: به لحاظ ساختار زمین‌شناسی که معادن کرمان دارند نمی‌توان از تکنولوژی روز در آن استفاده کنیم . این اظهارات حسینی نژاد گره محکم تری بر مشکلات معادن استان زد. اگرچه پس از آن مسئولان دیگر استن این گفته ها را نادیده گرفتند و بر حرفهای قبلی خود مبنی بر لزوم تجهیز معادن برای از سر گیری فعالیت آنها تاکید کردند. در این میان اما برخی دیگر از جمله نماینده مردم زرند و کوهبنان در مجلس شورای اسلامی بهانه نخ نمای همیشگی را پیش کشیدند. حسین امیری گفت: یکی از مشکلات موجود کمبود نقدینگی است که درنهایت در زمینه برداشت و حتی ایمنی معادن و کارگران تاثیر گذار است. وی با بیان اینکه کمبود نقدینگی موجب کاهش ایمنی معادن زغال سنگ کرمان شده خواستار رفع مشکل نقدینگی معادن زغال سنگ استان شد!
امیری با بیان اینکه معادن شمال استان کرمان به خصوص در زمینه چرخیدن چرخهای صنعت فولاد در کشور بسیار مهم هستند و باید با فعال کردن آنها زمینه رونق اقتصاد غیر نفتی را فراهم کنیم از مسئولان خواست در راستای راه اندازی معادن تعطیل و غیر فعال اقدام کنند!
قیمت زغال سنگ، در تب و تاب!
از جمله مشکلات موجود بر سر راه بی رونقی معادن زغال سنگ کرمان که بارها از سوی مسئولان استانی و کشوری مطرح شده پایین بودن قیمت زغال سنگ با توجه به هزینه های تولید است. بنا به اعلام اداره صنعت، معدن و تجارت استان کرمان قرار بود قیمت این ماده سالانه 20 درصد افزایش یابد اما تا به امروز این مورد تحقق نیافته است. همچنین قرار بود حقوق دولتی معادن زغال سنگ براساس استخراج واقعی آنها دریافت شود و درصدی از درآمد زغال برای ایمنی معادن اختصاص یابد که این مسئله هم مورد بی توجهی مسئولان امر قرار گرفت. بالاخره چند ماه پیش نماینده مردم زرند و کوهبنان با اعلام خبر برگزاری نشست مشترک معاون رییس جمهور و وزارتخانه های مرتبط از پیگیری مسائل زغال سنگ کرمان خبر داد.
نهایتا در نشست معاون پارلمانی رییس جمهور، وزیر صنعت، معدن و تجارت و وزیر کار و رفاه اجتماعی ، نمایندگان مردم کرمان در مجلس و برخی مسئولان استان قرار شد فرمولی برای تعیین قیمت ذغال مشخص شده و وزیر صنعت، معدن و تجارت آن را ابلاغ کنند. با این تفاسیر ظاهرا باید چند سال دیگر هم صبر کرد و منتظر ماند تا وعده های آخرین نشست مسئولان در خصوص مشکلات معادن کرمان به ثمر برسد!