رقابت نافرجام CNG با بنزین

برای کشوری مانند ایران که جمعیت کلان و صنایع مختلفی دارد، منابع انرژی فسیلی اهمیت فراوانی دارد. باتوجه به آن‌که ایران دارای منابع نفتی عظیمی است طی سال‌های گذشته هیچ‌گاه تنوع سوختی چندان مورد توجه نبوده که این نقیصه در شیوه مصرف سوخت مردم نمایان است. اما در سال‌های اخیر با احساس نیاز برای متنوع کردن سبد سوختی کشور دولت تمهیدات مختلفی به کار گرفت تا مردم را به استفاده از سوخت‌های پاک ترغیب کند. یکی از این تمهیدات دومنظوره‌شدن جایگاه‌های عرضه سوخت (بنزین و سی‌ان‌جی) و برنامه ساخت ٢٥٠٠ جایگاه سوخت‌گیری سی‌ان‌جی در ایران بود که البته تعداد جایگاه‌های ساخته شده تاکنون کمتر از این برنامه است.

به گزارش شهروند، در این اواخر نیز برای تشویق مردم به استفاده از سوخت‌هایی پاک‌تر از بنزین، دولت اقدام به کاهش قیمت سی‌ان‌جی کرده است. به عبارت دیگر همزمان با تک‌نرخی شدن و افزایش قیمت بنزین، دولت وعده داد از قیمت سی‌ان‌جی بکاهد تا انگیزه‌ای برای مصرف بیشتر این سوخت میان مردم فراهم کند. این درحالی است که در تهران با جمعیتی حدود ٢٠‌میلیون نفر و ٣‌میلیون خودروی سی‌ان‌جی‌سوز، فقط ٢٥٨ باب جایگاه سی‌ان‌جی وجود دارد.

از سوی دیگر نگاهی به آمار ساخت جایگاه‌های سی‌ان‌جی در کشور حاکی از روند نزولی آن است. از ‌سال ١٣٨٤ که موضوع دومنظوره‌شدن جایگاه‌های سوخت به شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران محول شد تا پایان ‌سال ٨٨ در مجموع تعداد ١١٩٠ جایگاه عرضه سوخت CNG به‌صورت تک‌منظوره و دومنظوره در سراسر کشور احداث شد. در ‌سال ٨٩ با شتاب بیشتر در روند احداث جایگاه‌های عرضه سوخت گاز طبیعی فشرده و راه‌اندازی ٢٥٤ جایگاه تک‌‌منظوره و ١٩٧ جایگاه دومنظوره، تعداد جایگاه‌های فعال برای عرضه سی‌ان‌جی به ١٦٤١ باب رسید. در ‌سال ٩٠ نیز در ادامه روند توسعه جایگاه‌های عرضه سوختCNG، در مجموع در سراسر کشور ٢٢٦ جایگاه جدید ساخته شد. همچنین در‌ سال ٩١ در مجموع ١٢٥ جایگاه جدید عرضه سوخت CNG به‌صورت تک‌منظوره و دومنظوره در مدار بهره‌برداری قرار گرفت. از ابتدای‌ سال ٩٢ تا پایان این‌ سال هم در سراسر کشور ١٦٩جایگاه جدید عرضه سوخت CNG به بهره‌برداری رسید. در‌ سال ٩٣ نیز ٨١ جایگاه جدید CNG ساخته شد تا در پایان‌ سال گذشته تعداد جایگاه‌های عرضه این سوخت به ٢٢٦٢ باب برسد.براساس اطلاعات موجود در ۷۸ روز ابتدایی ‌سال ۹۴ در مجموع ١٩ جایگاه جدید CNG  به مدار بهره‌برداری وارد شده که با این حساب تعداد جایگاه‌های سی‌ان‌جی در ایران به ٢٢٨١ واحد رسیده است. همان‌گونه که آمارها نشان می‌دهد طی چند ‌سال اخیر روند احداث جایگاه‌های عرضه سی‌ان‌جی کاهشی بوده و از شتاب اولیه خود فاصله گرفته است.

طرح سی‌ان‌جی در مراحل پایانی

در همین زمینه «سیدرضا حاجي‌حسینی» مدیر روابط عمومی مدیریت طرح سی‌ان‌جی به «شهروند» گفت: نزولی‌شدن روند ساخت جایگاه سی‌ان‌جی چندان عجیب نیست و طبیعی است که روند ساخت‌وساز در مراحل پایانی طرح کند شود. ما براساس طرح پیش رفته‌ایم و درحال حاضر ٢٢٨١ جایگاه ساخته شده است. از سوی دیگر در شهرستان‌ها نیازی به ساخت جايگاه جدید نیست اما در کلانشهرهایی مانند شیراز، تهران، اهواز و مشهد هنوز هم ظرفیت برای ساخت جایگاه جدید  وجود دارد.
 به‌گفته کارشناسان یکی از دلایل کاهش ساخت جایگاه در کلانشهرهایی مانند شیراز، تهران، اهواز و مشهد بهای بالای زمین یا نبود زمین برای احداث جایگاه است. حاجي‌حسینی می‌افزاید:   به منظور تشويق سرمايه‌گذاران بخش خصوصي جهت ورود به عرصه جايگاه‌داري طرح‌های تشویقی مختلفی درنظر گرفته شده که مهم‌ترین آن پرداخت كارمزد ويژه به متقاضيان در اين بخش است. وی نرخ كارمزد ويژه در كلانشهر تهران را ١٤٠٠ ريال و در ساير شهرها ١٢٠٠ ريال به ازاي هر متر مكعب فروش اعلام كرد و افزود: علاوه بر آن هماهنگي‌هاي لازم با پيمانكاران تامين‌كننده تجهيزات درخصوص واگذاري تجهيزات جايگاه به صورت اقساط به عمل آمده است كه متقاضيان براي اطلاع از شرايط آن مي‌توانند به مناطق شركت ملي  پخش در سراسر كشور مراجعه کنند.

حضور بخش خصوصی با 1100 جایگاه

نمی‌توان انکار کرد که یکی از دلایل کندی روند احداث جایگاه‌های سی‌ان‌جی در کشور عدم استقبال بخش خصوصی است. این درحالی است که در اوایل ‌سال‌جاری «امیر وکیل‌زاده» مدیر طرح احداث جایگاه سی‌ان‌جی گفته بود که وزارت نفت در این خصوص برنامه‌های ویژه‌ای دارد تا بتواند بخش خصوصی را با حمایت‌های ویژه و با جلب اعتماد سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در این بخش هدایت کند.

همچنین حاجي‌حسینی درباره شرایط ساخت جایگاه سی‌ان‌جی معتقد است: زمینی که برای ساخت جايگاه لازم است باید  ١٢٠٠متر مساحت با بر ٢٥ متر داشته باشد. همچنین نزدیک خطوط پرفشار گاز و برق باشد. هزینه احداث ساختمان، خريد انشعاب و خرید تجهیزات جایگاه نیز برعهده جايگاه‌دار است. این مقام‌ مسئول قيمت تجهيزات موردنیاز جایگاه سی‌ان‌جی را حدود ٣٠٠ تا ٣٥٠‌هزار یورو اعلام كرد كه اين قيمت علاوه بر قيمت زمين، عمليات ساختماني و خريد انشعابات است و تمام این هزینه را متقاضی بخش خصوصی باید پرداخت کند. وي مي‌گويد: البته قبلا روال بر این بود که ما تجهیزات را رايگان به متقاضيان مي‌داديم ولی اکنون نیازی به این کار نیست. درحال حاضر  کشور نیاز مبرمی به جایگاه جدید سی‌ان‌جی ندارد. براساس برنامه پنجم توسعه قرار بود حدود ٢٢‌درصد سهم سبد سوختی به سی‌ان‌جی اختصاص یابد که اکنون این امر تحقق یافته است. به‌گفته او سابق بر این ارگان‌های مختلف و شهرداری‌ها برای ساخت جایگاه به متقاضیان زمین می‌دادند و وزارت نفت هزینه‌ها و تجهیزات را  تقبل می‌کرد. اما با کامل‌شدن ظرفیت جایگاه‌های سی‌ان‌جی این روند فقط در کلانشهرها دنبال می‌شود زیرا ساخت جایگاه در این مناطق کمتر از گذشته است.   

 او ادامه داد: براساس محاسبات انجام شده با كارمزد ويژه‌اي كه براي هفت‌سال برای بخش خصوصي منظور شده است، طی ٥‌سال متقاضی می‌تواند مبلغ سرمایه‌گذاری خود را به دست آورد و علاوه‌بر آن دو‌سال هم اضافه پرداخت مي‌شود، سپس بعد از سپري‌شدن ٧‌سال از دريافت كارمزد ويژه، جايگاهي كه كارمزد ويژه مي‌گرفته همانند ساير جایگاه‌ها و شرايط كه دارد كارمزدش به  ٧٠ تا ٨٠ تومان مي‌رسد.البته به عقیده «مرتضی ابراهیمی» مدیر سابق انجمن سی‌ان‌جی ایران مشارکت بخش خصوصی در امر جایگاه‌داری سی‌ان‌جی بسیار خوب بوده است. به ‌گفته او از ٢٢٨١ جایگاه ساخته شده حدود ١١٠٠ باب به بخش خصوصی تعلق دارد که این تعداد کمی نیست ولی در شهرستان‌ها و به‌خصوص کلانشهرها قیمت زمین بسیار بالاست البته اگر زمینی برای تخصیص به جایگاه باقی مانده باشد.به‌ گفته کارشناسان دلیل دیگر عدم استقبال بخش خصوصی از ساخت جایگاه نرخ کارمزدهاست. با وجود آن‌که اکنون یک‌سال است نرخ کارمزدها افزایش یافته اما بازهم جا دارد این نرخ‌ها افزایش یابد زیرا هزینه‌های بخش خصوصی بیشتر شده است و باید با موانع زیادی از تأمین سرمایه گرفته تا بیمه و زمین مناسب دست‌وپنجه نرم کند. درحالی‌که بخش خصوصی هم به دنبال سودآوری است در این شرایط نمی‌تواند درآمد چندانی داشته باشد، بنابراین برای او توجیه اقتصادی ندارد وارد این بخش شود.

اختلاف قیمت یک‌میلیون تومانی خودروهای گازسوز

در کنار این موارد نمی‌توان این حقیقت را نادیده گرفت که ساخت جایگاه معلولی از میزان مصرف است. به‌ گفته ابراهیمی همین تعداد جایگاه ساخته شده در کشور هم با تمام ظرفیت کار نمی‌کند، بنابراین احداث جایگاه جدید توجیه ندارد.

همچنین حاجي‌حسینی نیز در این‌باره می‌گوید: کمپرسورهای جایگاه‌های سی‌ان‌جی به‌طور متوسط روزانه ٧,٥ ساعت فعال است  و مصرف روزانه کشور حدود ١٩‌میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی است. این درحالی است که ما توان پشتیبانی ١٤ ساعته را داریم. اگر کمپرسورها ١٤ساعت در روز کار کنند، می‌توانیم حدود٤٠‌میلیون مترمکعب سی‌ان‌جی یعنی دو برابر ظرفیت فعلی را برای مصرف  عرضه  کنیم.

او در ادامه می‌گوید: براساس يك پژوهش ميداني، یکی از علل بی‌توجهی مشتریان به سی‌ان‌جی فاصله کم قیمت آن با بنزین بود که این امر براساس مصوبه هیأت وزیران جبران شد و انتظار داریم با توجه به كاهش نرخ ١٠٠ توماني سي‌ان‌جي، مصرف این سوخت افزایش یابد.

حاجي‌حسيني ادامه داد: به این ترتیب صاحبان خودروهاي گازسوز می‌توانند با پرداخت مبلغی کمتر به اندازه بنزين طي مسافت کند. به عبارت دیگر هر کیلوگرم سی‌ان‌جی معادل١,٣٥لیتر بنزین است يعني هر ٥٠٠ تومان سی‌ان‌جی به اندازه ١٣٥٠ تومان بنزین است و اگر مصرف روزانه يك تاكسي را حدود ٣٠ ليتر بنزين درنظر بگیریم در شرايط مساوي این اختلاف نشان‌دهنده سالانه ٧ تا ٨‌میلیون تومان صرفه‌جویی براي مصرف‌كننده «رانندگان تاكسي» است و اين رقم سهم موثري در سبد هزينه‌هاي رانندگان خواهد داشت.  این درحالی است که ابراهیمی دلیل کم‌توجهی مردم به  سی‌ان‌جی را پیمایش پایین آن می‌دانند. او در ادامه توضیح می‌دهد: وقتی فرد باک خودرو‌اش را با بنزین پر می‌کند، می‌تواند مسافتی معادل ٥٠٠ تا٦٠٠ کیلومتر را  طی کند اما با همین مقدار سی‌ان‌جی حتی ٢٠٠ کیلومتر را هم نمی‌تواند  طی کند و این معضلی است که خودروسازان باید هنگام ساخت موتورهای گازسوز به آن بپردازند.یکی دیگر از دلایل آن هزینه‌های نسبتا بالای تعمیرات و نگهداری  خودروهای گازسوز است. با توجه به این‌که خودروهای گازسوز در کشور ما همان خودروهای بنزینی هستند که تبدیل شده‌اند، کارایی این موتورها پایین و حداقل ٢٠‌درصد افت توان دارند. از سوی دیگر قیمت خودروهای گازسوز حدود یک تا یک‌میلیون و دویست‌هزار تومان بیش از مدل‌های بنزینی است.