کمیته امداد چقدر درآمد دارد؟

مرد میان‌سالی با کت و شلوار خاکستری رنگ روی یک صندلی با طرح نستعلیق اشعار فارسی نشسته است. پیش از او بعضی از افراد تحت حمایت نهادی که خودش سرپرستی آن را بر عهده دارد، همان‌جا نشسته بودند. در صندلی مقابل پرویز فتاح نیز احسان علیخانی، در جایگاه همیشگی خودش در ماه عسل قرار گرفته است. با این تفاوت که مهمان برنامه‌اش دیگر مردم عادی رنج کشیده نیستند و باید در این گفت‌وگوی 18دقیقه‌ای، یک مسئول بلندپایه را در مقام پاسخ‌گویی قرار دهد.

علیخانی به فتاح می‌گوید:«ما تصویری می‌بینیم از یه عمارت بزرگ، یه ساختمون خیلی مجلل در شمال شهر تهران، که شما قراره از اون‌جا به مدد آدم‌های پایین شهر برید. یه سری شایعه و شبهه از خرید ماشین‌های آن‌چنانی می‌شنویم. از اون ‌طرف می‌بینیم که پول در کومور خرج می‌شه. من یه بار توبیخ شدم که چرا گفتم کمیته امداد در کومور پول خرج می‌کنه. به امثال ما حق بدین که با دید تردید به کمیته امداد نگاه کنیم.» فتاح، که در دولت نهم وزارت نیروی احمدی‌نژاد را سرپرستی می‌کرد، لبخندی می‌زند و به آرامی می‌گوید:«این شجره طیبه را امام عظیم‌الشأن به عنوان اولین نهاد تأسیس کرد.نام امام بزرگوارمان بر سر در کمیته امداد هست. ممکنه اشکالاتی وارد بوده باشه که قابل رفعه. اما کمیته امداد امام همیشه مورد اعتماد مردم بوده.» او بدون هیچ توضیح و اشاره‌ای به وارادات ماشین‌های لوکس و ساختمان سوهانک کمیته، فضا را عوض می‌کند و پاسخش را پایان می‌دهد.

علیخانی ده دقیقه بعد دوباره به این موضوع برمی‌گردد و می‌گوید:«اون ساختمونه رو مثه اینکه می خواین بفروشین؟ خیلی جای بزرگ و عجیبیه.» فتاح که فهمیده این‌بار نمی‌تواند از پاسخ‌گویی مستقیم طفره رود، خنده‌اش می‌گیرد و صادقانه پاسخ می‌دهد:«خب امثال شما هی نقد می کنن. ما جای خوبی نشستیم. انصافاً جای خوبی ساخته شده از نظر فنی.گذشتگان کار اشتباه از نظر ساخت‌وساز نکردن آقای علیخانی. فقط نقد این بوده که چرا در جای دور و در شمال شهر هستیم.» رئیس کمیته امداد در آخرین دقیقه‌های ماه رمضان، این جمله‌ها را نه تنها به علیخانی، بلکه در پاسخ به تمام انتقادهایی مطرح کرد که در ماه‌های اخیر در رسانه‌های مختلف متوجه این نهاد حاکمیتی بوده است. جای خوبی که کمیته امدادی‌ها در آن نشسته‌اند، ملکی 10 هکتاری ملقب به کاخ کمیته با 1200 کارمند و شامل مجتمع اقتصادی و باشگاه تفریحی-ورزشی در کنار ساختمان‌‌های اداری است.

فتاح که ۳ ماه از ریاست‌اش بر این نهاد می‌گذرد، چند هفته‌ای است که بنا بر حرف‌هایش بر خلاف میل خود و به خاطر فشار افکار عمومی، این ساختمان را برای فروش گذاشته است.  فشار افکار عمومی احتمالاً همان چیزی بود که پای رئیس کمیته امداد را به یک برنامه زنده تلویزیونی باز کرد. ابهامات و شائبه‌هایی از چند روز قبل از عید فطر در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شد. شایعه‌هایی که افکار میلیون‌ها کاربر این شبکه‌ها را در خصوص میزان فطریه‌ها و نحوه صرف آن‌ها، با چالش مواجه می‌کرد.

بنا بر صحبت‌های علی مقامی، قائم‌مقام توسعه مشارکت‌های کمیته امداد، سال گذشته این نهاد 33 میلیارد تومان وجوهات فطریه و کفاره در کشور جمع‌آوری کرده که 30 میلیارد تومان آن زکات فطره اعم از فطریه عام و فطریه سادات، و 3 میلیارد تومان آن مجموع کفارات بوده است. اما در خصوص اینکه این فطریه‌ها در کجا صرف می‌شود، علی مقامی تنها می‌گوید به دست نیازمندان تحت پوشش و غیر تحت پوشش می‌رسد. به غیر از کمیته امداد، نهادهای دیگری نیز اقدام به جمع‌آوری فطریه می‌کنند. به گفته عبدالرحیم شهسواری، قائم‌مقام توسعه مشارکت‌های کمیته امداد، سال گذشته حدود 13 میلیارد تومان توسط نمازگزاران و روزه‌داران در روز عید فطر تحت عنوان وجوهات فطریه و زکات به سازمان بهزیستی کشور کمک شد، این رقم در مقایسه با سال 92 افزایش 29 درصدی داشته است.  در کل در سال ۹۳، ۴۳ میلیارد تومان زکات و کفاره در عید فطر به دو نهاد حمایتی بزرگ پرداخت شده است. از سایر نهادهای مردمی آمار دقیقی منتشر نشده، اما در سال‌های اخیر تبلیغات این نهادها برای دریافت فطریه بیشتر شده است.

به موازات این‌که در شبکه‌های موبایلی و اجتماعی شایعات و شائبه‌هایی در خصوص نهادهای حکومتی حمایت از نیازمندان منتشر شد، پیام‌های زیادی نیز برای معرفی سازمان‌های خیریه مردم‌نهاد و پرداخت فطریه به آن‌ها در روزهای آخر ماه رمضان رد و بدل شده بود.با بررسی نظرات کارشناسان اقتصادی و اجتماعی مختلفی این طور به دست می‌آید که مکانیزم‌های اقتصادی دین اسلام برای حمایت از اقشار آسیب‌پذیر، مانند زکات عید فطر، بسیار قدرتمند هستند اما در صورتی که نهادها پاسخ‌گویی دقیق و قابل اطمینانی در مقابل افکار عمومی نداشته باشند، اجرای این مکانیزم‌ها نزد مردم با مشکلاتی مواجه خواهد شد.

* هفته‌نامه صدا