موقعیت استراتژیک ایران درمسیر ترانزیت جهانی آن را به یکی از منحصربه فردترین نقاط سرمایه‌گذاری درصنعت حمل‌ونقل تبدیل کرده است؛ به‌طوری که تا این لحظه دو کریدور مهم بین‌المللی ترانزیت کالا یعنی شمال به جنوب و شرق به غرب جهان از این کشور عبور می‌کند.
از سوی دیگر قرار گرفتن درمسیر تجارت آسیا و اروپا به دلیل وجود کشورهای هند و چین به عنوان بزرگترین تولیدکنندگان جهان و کشورهای اروپایی به عنوان مصرف‌کننده کالا نیز بر اهمیت حضور ایران در صنعت حمل‌ونقل لجستیکی جهان می‌افزاید. به طوری که اگر در این زمینه تدابیر مناسبی اتخاذ شود، ایران می‌تواند با جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و توسعه ناوگان حمل‌ونقل خود نقش زیادی درتجارت جهانی ایفا کند. این در حالی است که درآمدهای حاصل از ترانزیت در شرایط کنونی یکی از شاخصه‌های مهم تجارت بین‌المللی به حساب می‌آید و موفقیت در این حوزه به مفهوم سهیم شدن در بازار بین‌المللی حمل‌ونقل کالا و عبور از دروازه‌های تجارت بین‌الملل است.
به گفته کارشناسان اقتصادی حمل‌ونقل کالا از طریق کریدور شمال به جنوب نسبت به مسیر کانال سوئز ۴۰ درصد کوتاه‌تر و ۳۰ درصد هم ارزان‌تر است.کریدور شمال به جنوب که بخش مهمی از آن از خاک ایران می‌گذرد، درحال‌حاضر مهم‌ترین و مناسب‌ترین حلقه ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا به شمار می‌رود. موقعیت استراتژیک جغرافیایی ایران و قرار گرفتن در مسیر کریدورهای شمال - جنوب و شرق - غرب و مسیر سنتی جاده ابریشم از امکانات بالقوه‌ای تلقی می‌شود که باید آن را به امکانات بالفعل تبدیل کرد.
درحال‌حاضر اگر درآمد حاصل از ترانزیت کالا پس از نفت و گاز به عنوان یکی از اصلی‌ترین منابع درآمدی کشور مورد توجه قرار گیرد می‌تواند سالانه سود سرشاری را نصیب کشور کند چون موقعیت جغرافیایی ایران در سواحل جنوبی دریای خزر و سواحل شمالی خلیج‌فارس و دریای عمان و مرزهای شرقی و غربی این ظرفیت را دارد که ایران را به دروازه ارتباط اقتصادی کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی و قفقاز به اروپا تبدیل کند. با این همه با وجود ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ایران در این عرصه و این که از ترانزیت به عنوان صنعتی نوپا یاد می‌شود، متاسفانه بخش عمده ظرفیت ترانزیتی کشور درحال‌حاضر خالی مانده و این درحالی است که ظرفیت آن بیش از۳۰ میلیون تن درسال عنوان می‌شود.
در این باره عضو هیات رییسه انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ایران با اشاره به ظرفیت‌های بخش حمل‌ونقل، ترانزیت و موقعیت مناسب ایران درکریدورهای بین‌المللی حمل‌ونقل اظهار کرد: ایران در مهم‌ترین مسیر کریدورهای ترانزیتی دنیا قرار دارد، کریدورهایی مانند شمال ـ جنوب، شرق ـ غرب، جاده ابریشم، راه شاهی و جاده مروارید که موقعیت ویژه‌ای در این زمینه به ایران بخشیده است.
سیده فاطمه مقیمی در گفت‌وگو با صمت از کریدورهای شمال – جنوب، شرق - غرب، جنوب آسیا و تراسیکا به عنوان ۴ کریدور مهم ارتباطی جهان یاد کرد و افزود: بخشی از مسیر هر یک از این کریدورها در ایران واقع شده که این امر موقعیت ویژه‌ای در ترانزیت برای ایران ایجاد کرده است. موقعیت سوق‌الجیشی کشور، دسترسی به ۲ دریا و اقیانوس آزاد و وجود ۱۵کشور همسایه از دیگر امکانات بالقوه ایران محسوب می‌شود که مقیمی با اشاره به آنها تصریح کرد: با استفاده خردمندانه از ظرفیت‌های ترانزیتی به خوبی می‌توان آن را جایگزین درآمدهای نفتی کند.
عضو هیات رییسه اتاق بازرگانی تهران یادآور شد: همه این مسائل موجب ارزآوری، اشتغال و امنیت خواهد شد. زمانی که کشورهای دیگر این مسیر را امن ببینند، جایگاه تعاملات در بخش اقتصادی به گونه‌ای می‌شود که در بخش سیاسی نیز همسویی و هماهنگی ایجاد خواهد شد.مقیمی در ادامه به نواقصی که در خطوط حمل‌ونقل ریلی کشور وجود دارد پرداخت و ادامه داد: انفصال ناگهانی خطوط راه‌آهن ایران در برخی کریدورها مانند رشت به انزلی دسترسی‌های ترانزیتی ما را با وقفه مواجه می‌کند اما اگر کریدورها به سرعت تکمیل شوند منافع بسیاری از این لحاظ برای کشور حاصل می‌شود.وی با اشاره به اهمیت کریدور شمال ـ جنوب که بخش مهمی از آن از خاک ایران می‌گذرد گفت: درحال حاضر این کریدور مهم‌ترین و مناسب‌ترین حلقه ترانزیت کالا بین آسیا و اروپا به شمار می‌رود. مقیمی اضافه می‌کند: این کریدور درحال حاضر از حوزه اقیانوس هند (بندر بمبئی) آغاز و از طریق دریا به بندرعباس درجنوب ایران متصل می‌شود و سپس کالاها به وسیله حمل‌ونقل جاده‌ای یا ریلی به بنادر شمال کشور (بندر انزلی و بندر امیرآباد) انتقال می‌یابند و از آنجا از طریق دریای خزر به بنادر آستراخان و لاگان روسیه حمل می‌شوند. اگر حلقه‌های گمشده این مسیر در داخل کشور از جمله راه‌آهن قزوین ـ آستارا، تکمیل شود امکان دسترسی جاده‌ای و ریلی به کشورهای منطقه قفقاز و روسیه نیز میسرخواهد شد.
عضو هیات رییسه انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ایران مشکلات موجود بر سر راه استفاده بهینه از کریدور شمال به جنوب را تشریح کرد و افزود: متاسفانه قوانین و مقررات ترانزیت با مشکلات جدی روبه‌روست. اگر می‌خواهیم در جامعه جهانی فعالیت کنیم، حداقل باید قوانین داخلی را با قوانین جهانی یکسان و هماهنگ کنیم. وی تصریح کرد: در انتخاب یک مسیر ترانزیتی گزینه‌های سرعت، قیمت و امنیت تعیین‌کننده هستند که در این میان امنیت مسیر ایران به نسبت دیگر کشورهای منطقه به‌طور کامل تایید شده است. به گفته مقیمی، درباره قیمت هم به دلیل ارزانی سوخت و نیروی کار می‌توانیم قیمت‌های پایینی ارائه بدهیم؛ اما آنقدر قوانین دست و پاگیر و شرایط سنگین وجود دارد که بیشتر مانع کار می‌شوند تا روان‌سازی و تسهیل موقعیت کشور.
برای درک بهتر این موضوع کافی است نگاهی به تلاش برخی کشورهای جهان برای بهره‌برداری از این فرصت بکر اقتصادی بیندازیم، بررسی‌ها نشان می‌دهد درسال‌های اخیر تعداد شرکت‌های حمل‌ونقل کشورهای چین، هند، برزیل و روسیه دو برابر شده است. شرکت‌های این ۴ کشور به همراه ترکیه، مکزیک و دیگر بازارهای نوظهور در فهرست ۵۰۰ شرکت جهانی حمل‌ونقل و ترانزیت جاده‌ای قرار دارند. بر اساس تحلیل «پی‌دبلیوسی» (یکی از بزرگترین شرکت‌های خدماتی و سرویس‌دهنده مشاوره مالی، مالیات و حسابرسی) درحال حاضر بیشترین تعداد شرکت‌های حمل‌ونقل چند ملیتی در چین قرار دارند اما در سال‌های آینده تعداد شرکت‌های حمل‌ونقل هند هم تا ۲۰درصد بیش از چین افزایش خواهد یافت. در واقع نفوذ این شرکت‌ها در بازارهای نوظهور تنها به دلیل محصولات‌شان نیست بلکه برای خدماتی است که ارائه می‌دهند. چین به لحاظ حمل‌ونقل بین‌المللی در رتبه سوم قرار دارد و کشوری است که در بین بازارهای نوظهور با داشتن ۵۰۰ شرکت حمل‌ونقل ۲۵درصد از کل درآمد خود را به حمل‌ونقل جاده‌ای اختصاص داده است. به طور کلی اگر شاخص اجرایی ال‌پی‌آی بانک جهانی را که حوزه‌های گمرک، زیرسازی، حمل‌ونقل بین‌المللی، مسیریابی، پیگیری و مناسب بودن در حمل‌ونقل ترانزیت را پوشش می‌دهد مورد توجه قرار دهیم چین در بخش حمل‌ونقل جاده‌ای در اقتصاد جهان بین ۱۵۵ کشور روی پله ۲۷ قرار می‌گیرد. بیشترین امتیاز چین در این شاخص مربوط به کیفیت زیرسازی حمل‌ونقل آن بوده است. سپس افریقای جنوبی است که در رتبه ۲۸ قرار دارد که این رتبه بیشتر به دلیل رقابت و کیفیت خدمات حمل‌ونقل و نیز توانایی پیگیری ارسال محموله‌ها به این کشور تعلق گرفته است.
در مقایسه با این کشورها آلمان از تعداد کمتری شرکت حمل‌ونقل جاده‌ای برخوردار است، شرکت‌هایی که در حمل‌ونقل بین‌المللی و بازارهای نوظهور مشارکت دارند و سهم‌شان از بازار ترانزیت رقمی حدود ۷/۰ است. با توجه به بازارهای محلی کشورهای نوظهور، نرخ رشد خدمات حمل‌ونقل این کشورها بیش از کشورهای پیشرفته گزارش می‌شود. به طور کلی باید گفت شرکت‌های حمل‌ونقل جاده‌ای بازارهای نوظهور و کشورهای پیشرفته با هم مشارکت و سرمایه‌گذاری‌های جمعی دارند.
تأثیر حمل‌ونقل جاده‌ای در اقتصاد جهان
در زمینه تاثیر حمل‌ونقل جاده‌ای در اقتصاد جهان ۳ کشور مکزیک، ترکیه و افریقای جنوبی از اهمیت بالایی برخوردار هستند. مکزیک پلی برای ارتباط حمل‌ونقل امریکای جنوبی و شمالی، ترکیه پلی برای ارتباط اروپا و خاورمیانه و افریقای جنوبی نقطه ورود کالا به قاره افریقا به ویژه از آسیا و امریکا به حساب می‌آید. توسعه ترکیه مربوط به موقعیت جغرافیایی این کشور است که کریدور ارتباطی بین اروپا و خاورمیانه محسوب می‌شود. با توجه به پیشرفت‌های اقتصادی آسیا به دلیل وجود کشورهایی مانند چین و هند، کریدورهای بازرگانی بین این نواحی و دیگر قسمت‌های جهان از اهمیت بسیاری برخوردار شده‌اند. درحال‌حاضر روسیه و افریقای جنوبی نیز درصددند تا از رشد این کریدورهای حمل‌ونقل در آسیا نفع ببرند.
اهمیت حمل‌ونقل در دنیا
اما به طورکلی حمل‌ونقل از ۳ نظر دارای اهمیت جهانی است، اساسی‌ترین تاثیر حمل‌ونقل به ظرفیت (فیزیکی) مکانی آن برای حمل‌ونقل مسافر، کالا و هزینه‌های مرتبط با این حوزه مربوط است ازاین رو این قابلیت موجب می‌شود تا نهادهای اقتصادی در برابر این مسئله عکس‌العمل نشان دهند. اما دومین موضوع اهمیت اجرایی حمل‌ونقل است که به بهبود زمان اجرای آن به ویژه از نظر قابلیت اطمینان و همچنین کاهش خسارت و ضرر مرتبط است، این امر موجب حمل‌ونقل با سرعت بیشتر و تاخیر کمتر می‌شود و آخرین نکته پراهمیت در این بین به اهمیت جغرافیایی و دسترسی به بازار گسترده‌تر و صرفه آن در مقیاس تولید، توزیع و مصرف مرتبط می‌شود. این افزایش بهره‌وری، دسترسی به پایگاه‌های بزرگتر و متنوع‌تر واردات (مواد خام، قطعات، انرژی یا نیروی کار) و بازارهای گسترده‌تر و متنوع‌تر صادرات (کالا) را به دنبال خواهد داشت. یکی دیگر از اثرات مهم جغرافیایی حمل‌ونقل به نفوذ آن در محل فعالیت بستگی دارد.
آینده حمل‌ونقل در جهان
براساس آمار و ارقام سازمان تجارت جهانی، ارزش پول نقد حاصل از حجم تجارت بین مناطق مختلف، از جمله شمال امریکا، امریکای جنوبی و مرکزی، اروپا، افریقا، کشورهای مشترک المنافع (سی‌آی‌اس)، خاورمیانه و آسیا در حال افزایش است. این در حالی است که مسیرهای تجاری قدیمی از جمله شمال امریکا به اروپا از رشد سالانه ۶درصد و آسیا به اروپا از رشد سالانه ۱۳ درصد برخوردار هستند.