شايد هيچ زمان ديگری به اندازه اين روزها، موسسات مشاوره‌يی و اطلاعاتی در زمينه انرژي، تمركزی اينچنينی روی صنعت نفت ايران نداشتند. چهارشنبه 24 ژوئن اداره اطلاعات انرژي امريكا دومين گزارش خود طي يك هفته درباره صنعت نفت ايران را منتشر كرد كه گزارش پيشين اين اداره نيز در مطالب پیشین منتشر شده بود. اما 25 ژوئن موسسه معتبر مشاوره انرژي وود مكنزي نيز در گزارشي پيش‌بيني خود از وضعيت صنعت نفت ايران بعد از تحريم‌ها را منتشر كرد.
به گزارش تعادل، يكي از مهم‌ترين قسمت‌هاي گزارش اداره اطلاعات انرژي امريكا كه در كنار گزارش موسسه مشاوره انرژي وود مكنزي معناي بيشتري پيدا مي‌كند قسمتي است كه به بررسي «تفاوت كيفيت نفت‌هاي جايگزين شده به جاي نفت ايران» در پالايشگاه‌ها و مجتمع‌هاي پتروشيمي دنيا مي‌پردازد و تحليل مي‌كند كه هر چند نفت ايران در سال‌هاي تحريم با نفت كشورهايي مانند عربستان جايگزين شده است اما در نهايت اين جايگزيني «برابر» نبوده و هزينه‌هايي را براي اين پالايشگاه‌ها و مجتمع‌ها داشته كه تاثير آن در خروجي محصولات خود را نشان خواهد داد. از سوي ديگر وود مكنزي پيش‌بيني مي‌كند كه ايران بلافاصله بعد از برداشته شدن تحريم‌ها تا سال 2017 توليد نفت خود را 600 هزار بشكه افزايش خواهد داد. تحليلي كه يكي از مشاوران اين موسسه در لندن گفته است به دليل عدم دسترسي اين موسسه به برخي اطلاعات «محافظه‌كارانه» ارائه شده است. از اين نكات كنار هم مي‌توان نتيجه گرفت كه افزايش 600 هزار بشكه‌يي توليد نفت خام ايران بعد از برداشته شدن تحريم‌ها، به واسطه مشخصه‌هاي مخصوص خود مي‌تواند جاي خود را در پالايشگاه‌ها و مجتمع‌هاي پتروشيمي دنيا پيدا كند. موسسه وود مكنزي در بخش ديگري از گزارش خود پيش‌بيني مي‌كند كه ايران بعد از سال 2020 مي‌تواند يك منبع كليدي براي تامين نفت خام باشد.
به گزارش «تعادل» به نقل از اداره اطلاعات انرژي امريكا صادرات نفت خام ايران در عرض 3سال به دليل تحريم‌ها نصف شده است. در اوايل ماه آوريل سال جاري، ايران به همراه قدرت‌هاي بزرگ جهاني (1+5) موفق شد به تفاهم اوليه‌يي دست پيدا كند و بنا شد تا تاريخ 30 ژوئن به توافق نهايي و جامعي برسند. اين توافق نهايي مي‌تواند باعث برداشته شدن تحريم‌هاي نفتي ايران شود كه اين امر در نهايت باعث افزايش توليد و صادرات نفت خام از سوي ايران خواهد شد. البته لازم به ذكر است كه زمان توافق نهايي و برداشته شدن همه تحريم‌ها قطعي نيست. تحريم‌هايي كه توسط ايالات متحده امريكا و اتحاديه اروپا (EU) در پايان سال 2011 و به دنبال آن در تابستان سال 2012 به ايران تحميل شد، منجر به حذف روزانه يك ميليون بشكه نفت خام ايران از بازار جهاني شد. خريداران اصلي نفت ايران از آسيا، اروپا و ساير نقاط جهان، جاي خالي نفت خام ايران را با نفت ديگر اعضاي سازمان صادركننده نفت خام (اوپك) پر كردند. اگر تحريم‌هاي نفتي عليه ايران برداشته شوند، اين كشور دوباره به دنبال سهم از دست رفته خود در بازار جهاني نفت خواهد آمد و در نتيجه با همتايان خود در اوپك رقابت خواهد كرد.
صادرات ايران از 2011 تاكنون نصف شده است
صادرات نفت‌خام و ميعانات گازي ايران در سال 2014 به متوسط 1.4ميليون بشكه در روز رسيد. در سال 2011 پيش از تحريم‌هاي نفتي، ايران 2.6 ميليون بشكه در روز صادر كرده است، بيشتر اين صادرات به آسيا بوده است، به‌طور ويژه 550هزار بشكه در روز به چين، 320هزار بشكه در روز به هند، 315هزار بشكه در روز به ژاپن و 250هزار بشكه نيز به كره جنوبي بوده است. اتحاديه اروپا (EU) دومين خريدار بزرگ نفت ايران در سال 2011 بود كه در آن سال 600هزار بشكه در روز نفت و ميعانات گازي از اين كشور خريداري كرده است. تركيه با خريد 185 هزار بشكه در روز، آفريقاي جنوبي با خريد 75هزار بشكه در روز و امارات متحده عربي با خريد 95هزار بشكه در روز جزو خريداران مهم و اصلي نفت ايران در آن مقطع بودند. در سال 2012 با تحريم‌هايي كه توسط ايالات متحده امريكا و اتحاديه اروپا عليه ايران وضع شد، تقريبا تمامي خريداران نفت ايران، يا خريد خود را كاهش دادند يا آن را متوقف كردند تا سال 2013 صادرات نفت خام و ميعانات گازي ايران به زير 1.3ميليون بشكه در روز رسيده بود و واردكنندگان اصلي نفت ايران نيز چين، هند، ژاپن، كره جنوبي، تركيه، امارات متحده عربي و سوريه بودند. صادرات نفت ايران در سال 2014 به ميزان 150هزار بشكه در روز افزايش داشت كه بيشتر ناشي از افزايش واردات چين و هند بوده است.
نفت‌هاي بي‌كيفيت جاي نفت ايران را گرفتند
نفت سنگين و نفت سبك 2 قسمت اصلي صادرات نفتي كشور ايران را تشكيل مي‌دهد. كشورهايي كه واردات نفت خود از ايران را كاهش داده بودند يا آن را متوقف كرده بودند، جاي خالي آن را با نفت مشابه آن در كشورهاي عربستان‌سعودي، كويت، نيجريه، آنگولا و عراق پر كردند. كشورهاي آسيايي نيز از سال 2012 ميزان واردات خود از ايران را متوقف كردند و همان ميزان را از عربستان‌سعودي و كويت دريافت مي‌كنند. چين به‌طور خاص، خريد نفت خود از آنگولا و عراق را افزايش داد، در حالي كه ديگر كشورهاي آسيايي، اغلب از نيجريه وارد مي‌كردند. امارات متحده عربي كه تا پيش از تحريم‌هاي سال 2012 نفت سبك ايران را وارد مي‌كرد، مجبور شد ميزان واردات خود از نيجريه و عربستان‌سعودي را افزايش دهد. آفريقاي جنوبي نيز كه ميزان واردات خود از ايران را از سال 2012 متوقف كرده‌بود، همان ميزان نفت را از طريق عربستان‌سعودي، نيجريه و آنگولا تامين كرد.
هر چند كشورهاي واردكننده جاي خالي نفت ايران را با نفت ديگر كشورها پر كردند اما اين يك جابه‌جايي برابر نبود. ويژگي‌هاي كيفيتي نفت‌هاي خام (غلظت و ميزان سولفور) با هم تفاوت‌هايي دارند كه مي‌تواند روي رويه‌هاي پالايشي در پالايشگاه‌ها و پتروشيمي‌ها تاثير بگذارد و در نهايت روي محصولات و فرآورده‌هاي نهايي اثرات قطعي خواهد داشت. نفت خامي كه سبك و شيرين باشد به راحتي و با هزينه بسيار كمي فرآورده‌هاي مطلوب پتروشيمي نظير گازوئيل و بنزين را به دست مي‌دهد. اما در مقابل نفت سنگين ترش، هزينه بيشتري به همراه خواهد داشت. هر چند عواملي نظير هزينه حمل‌ونقل نيز در عمليات پالايشي دخيل است اما مهم‌ترين و موثرترين امر در اين زمينه كيفيت و ويژگي نفت‌خام است. حالا اينكه نفت سبك شيرين اما گران را وارد كنند يا نفت سنگين ترش ارزان، به پتروشيمي‌ها ارتباط پيدا مي‌كند چرا كه آنها تعيين مي‌كنند كه چقدر قابليت و توانايي تبديل اين نفت‌ها را به فرآورده‌هاي مطلوب پتروشيمي دارند.
شايد يكي از دلايل اصلي ادعاي موسسه وود مكنزي، همين كيفيت نفت ايران باشد. به گزارش «تعادل» به نقل از موسسه وود مكنزي، از زمان تحريم‌ها تاكنون، صادرات نفت خام ايران نصف شده است. اين در حالي است كه ايران سومين دارنده بزرگ ذخاير جهان به شمار مي‌رود و در نتيجه مي‌تواند بعد از سال 2020 يك منبع كليدي براي تامين عرضه نفت جهاني باشد. تحليل‌هاي اين موسسه نشان مي‌دهد كه اگر ايران و 1+5 به توافق دست پيدا كنند و تحريم‌هاي نفتي عليه اين كشور تا اواسط سال 2016 برداشته شود، ايران مي‌تواند به صورت تدريجي و تا پايان سال 2017 قريب به 600هزار بشكه در روز به توليد نفت خود براي عرضه جهاني اضافه كند البته انتظار مي‌رود اين روند، قيمت‌هاي نفت را تحت فشار چنداني قرار ندهد. به گزارش «تعادل» به نقل از بلومبرگ، ليندزي گرنت يكي از تحليلگران موسسه وود مكنزي در مصاحبه‌يي در لندن گفته است: «ما در مورد سرعت بازگشت نفت ايران به بازار جهاني نفت در صورت برداشته شدن تحريم‌ها ديدگاهي محافظه‌كارانه داشتيم.» وي دليل اين امر را اين‌گونه تشريح كرده است كه توانايي ميدان‌هاي نفتي براي افزايش توليد قابل پيش‌بيني نيست و معلوم نيست ذخاير تا چه ميزان است. اهميت پيش‌بيني موسسه مشاوره انرژي وود مكنزي به واسطه اعتبار اين موسسه بالاست. به گزارش «تعادل» موسسه وود مكنزي يكي از باسابقه‌ترين موسسات اطلاعاتي فعال در زمينه صنايع انرژي، فلزات و معدني است. وود مكنزي با سابقه فعاليت 40ساله و همچنين تحليل‌هاي دقيق خود در اين زمينه به يكي از قابل اعتماد‌ترين منابع تحليل‌هاي آينده‌نگر تبديل شده است. همچنين وود مكنزي با ارائه خدمات مشاوره‌يي به گستره وسيعي از مشتريانش از جمله موسسات ملي و بين‌المللي انرژي و فلزات، موسسات مالي و دولتي به آنها در اتخاذ استراتژي‌هاي كارآمدتر كمك مي‌كند. در واقع مشتريان اين موسسه گروهي گسترده از استراتژيست‌ها و تحليلگران بازار تا متخصصان مالي و سرمايه‌گذاري هستند كه از خدمات پژوهشي و مشاوره‌يي وود مكنزي براي فهم بازارها، ارزش‌گذاري دارايي‌ها، كاهش ريسك، شناسايي فرصت‌ها و... بهره مي‌برند.
ظرفيت 3 ميليون و 400 هزار بشكه‌اي ايران در سال 2020
وود مكنزي در ادامه پيش‌بيني مي‌كند، ظرفيت توليد نفت ايران از 2ميليون و 700هزار بشكه در روز در سال 2015 به 3ميليون و 400هزار بشكه در روز در سال 2020 برسد؛ البته اين احتمال وجود دارد كه با سرمايه‌گذاري‌هاي شركت‌هاي نفتي بين‌المللي (IOC) اين ميزان به رقم بيشتري نيز برسد. سرمايه‌گذاري‌هاي خارجي نقش حياتي در افزايش ميزان توليد نفت دارند. البته اين امر كاملا به اين بستگي دارد كه ايران بتواند با وضع قراردادهاي جديد اين شركت‌هاي خارجي و سرمايه آنها را جذب كند و با ديگر كشورها در اين زمينه رقابت كند. وود مكنزي پيش‌بيني مي‌كند اين جريان در نيمه دوم سال 2015 روشن شود.
