در روزنامهی همشهری که 12 خرداد منتشر شد، هفت فروشگاه قدس به عنوان «نخستین فروشگاههای زنجیرهای ایران» برای واگذاری در فهرست مزایدهی این دوره از املاک بنیاد قرار گرفت.
این خبر را شهرام شهریار، فعال میراث فرهنگی اعلام کرده است. او با انتشار تبلیغات و عکسهایی قدیمی از خرید شهروندان تهرانی قبل از انقلاب در سایت خود نوشت: «فروشگاه کوروش که جزو اولین فروشگاههای زنجیرهای ایران است و بیشترین شعبههای آن در شهر تهران است، پس از انقلاب توسط بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی مصادره و به فروشگاه «قدس» تغییر نام داد و در نهایت پس از تعطیلی چند ساله، ساختمانهای فروشگاه قدس به مزایده عمومی گذاشته شد و …»
وی در ادامه مطلب خود با بیان این که هیچ کدام از این فروشگاههای زنجیرهای در فهرست آثار ملی ایران به ثبت نرسیدهاند، به بیان پیشینه و تاریخچه فروشگاههای زنجیرهای قدس پرداخته است: «فروشگاههای زنجیرهای مجموعه فروشگاههایی هستند که دارای مدیریت واحد در سطح یک شهر، کشور یا چندین کشور با یک نام مشخص پراکندهاند.
اولین شعبه فروشگاههای زنجیرهای با نام «A&P» در سال 1859 میلادی در آمریکا راهاندازی شد و فروشگاه زنجیرهای فردوسی نخستین فروشگاه زنجیرهای در ایران بود که در سال 1336 با توصیه «یالمار شاخت» (اقتصادان آلمانی) به دکتر مصدق و به همت علی اکبر داور، افتتاح شد.
مزایده فروشگاههای زنجیرهای
پس ازآن فروشگاههای زنجیرهای کوروش (قدس) در سال ۱۳۴۹ توسط حمید کاشانی اخوان (عبدالحمید اخوانکاشانی) تاسیس و سپس احمد خیامی با او شریک شد. پس از چند سال تعداد فروشگاههای زنجیرهای قدس در تهران به ۱۴ رسید که ۹ فروشگاه تحت عنوان «کورش» و بقیه به عنوان «سوپر استور» و «سوپر پرشین» زیر نظر همین مجموعه اداره میشدند. ساختار این فروشگاه شبیه فروشگاههای "مارکس اند اسپنسر" بود.»
شهریار به ذکر چند نکته دراین زمینه میپردازد:
نکته اول) علی نقی خاموشی مدعی است، سید محمود لاجوردی موسس فروشگاه کوروش بوده است!
این فروشگاههای زنجیرهای پس از انقلاب و در سال ۱۳۵۷ مصادره و در اختیار بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی قرار گرفتند و به فروشگاههای زنجیرهای «قدس» تغییر نام دادند. به تدریج فروشگاهها به صورت غرفهای در آمده و اجاره داده شدند و در آخر به صورت چیزی شبیه پاساژ در آمدند. فروشگاههای زنجیرهای قدس در اواخر دهه هفتاد برای همیشه تعطیل شدند.
نکته دوم) بر اساس پیام تاریخی امام خمینی (ره) مبنی بر طاغوتزدایی، هیاتمدیره فروشگاههای «کوروش» بر آن شدند تا نام دیگری را تعیین و به جای کوروش بر این فروشگاهها بگذارند. هیات مدیره پس از بررسی، نام قدس را انتخاب کرد و قرار شد رسما در روز پنجشنبه ۱۶ مرداد ماه در مراسمی که با حضور چند تن از مقامات وزارت بازرگانی در شعبه این فروشگاه در میدان خراسان برگزار میشد، نام «کوروش» به «قدس» تغییر کند.»
هیات مدیره فروشگاه اطلاعیهای در آن زمان برای این اقدام منتشر کرد که مضمون آن این بود: «ملت مسلمان و قهرمان ایران در آرزوی قدس است و فرا رسیدن آن لحظه را فریاد میکند و کارکنان فروشگاههای کوروش سابق نام پرابهت قدس را بر تمامی سرمایه زندگیشان و حیاتشان زیبنده میدانند و برای تبلور خواسته امام عزیزمان ما کارکنان فروشگاههای زنجیرهای قدس (کوروش سابق) همآواز با سرودخوانان آزادی «قدس» و برافرازندگان رایت لاالهالاالله نام قدس را بر فروشگاههایمان برگزیدیم.»
فروشگاه قدس
نکته سوم) البته در دهه هشتاد نام فروشگاه زنجیرهای «قدس» به نام فروشگاه زنجیرهای «زمزم» تغییر نام داد.
اسامی و آدرس فروشگاههای قدس قرار گرفته در فهرست مزایده:
۱) فروشگاه مرکزی قدس زرتشت. در تقاطع خیابان ولیعصر (عج) و خیابان زرتشت قرار داشت که چند سال بعد از انقلاب دایر بود که بعدها به عنوان فروشگاه فصلی و موردی از آن بهره برداری شد و در نهایت تنها کاربری تجاری آن، استفاده از جدارههای آن برای تبلیغات بود که البته بیشتر تبلیغات بنیاد مستضعفان بود تا واحدهای تجاری دیگر.
قیمت مزایده این فروشگاه 609 میلیارد ریال است.
2) فروشگاه قدس چهار راه کوکاکولا. در بعد از ظهر روز ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در جریان درگیریهای انقلاب آتش گرفت. مدت زیادی به همان صورت مخروبه باقی ماند تا در نهایت در سال ۸۹ فروشگاهی به نام فروشگاه «کسا» در آنجا ساخته و هم اکنون در حال بهره برداری است.
3) فروشگاه قدس چهارراه پارک وی. به دلیل دارا بودن سازه چادری به «کوروش چادری» معروف بود. این مکان نیز پس از چند سال در جریان احداث پل تخریب شد. این فروشگاه با برزنتی سفید رنگ در پارک وی خودنمایی می کرد.
4) فروشگاه قدس مولوی. در خیابان مولوی (شرق به غرب) بعد از میدان اعدام، در 8893 متر مربع بنا ساخته شد. این بنا مدتی در اختیار کمیته امداد بود و در ماههای پایانی سال بُن و سبدهای خانوار بین مددجویان به مردم میداد. نمای سیمانی آن در سالهای اخیر با سنگ گرانیت سیاه پوشانده شد. (قیمت مزایدهی این بنا نیز 350 میلیارد ریال است.)
5) فروشگاه قدس میدان خراسان. اولین فروشگاهی بود که نام کوروش از آن برداشته و به نام «قدس» گرفت. این فروشگاه مدتی به غرفه داران و مدتی هم به زنان سرپرست خانوار واگذار شد، سپس تعطیل و مدتی طبقه آخر آن تبدیل به تالار پذیرایی و یکی از طبقات شهربازی شد. تالار چند سال پیش دچار آتش سوزی شد و ساختمان کلا رها شد. قیمت مزایدهی این فروشگاه نیز یک 1050 میلیارد ریال است.
6) فروشگاه قدس میدان امام حسین (مازندران). این فروشگاه در میدان امام حسین (ع) در ابتدای خیابان انقلاب قرار دارد. فروشگاه با بنایی نزدیک به ۶۱۲۰ در زمینی ۱۵۵۳ متری بنا شده بود و بعد از تعطیلی مدتی محل فروش محصولات لبنی یکی از برندهای معتبر بود و البته دورتا دور آن پاتوق مواد فروشان و کارتن خوابها بود. قیمت مزایدهی این بنا 380 میلیارد ریال است.
7) فروشگاه قدس قصرالدشت. قیمت مزایدهی آن 500 میلیارد ریال است.
۸) فروشگاه قدس هلال احمر. قیمت مزایده آن 465 میلیارد ریال است.
۹) فروشگاه قدس جوادیه. قیمت مزایده آن 86میلیارد ریال است.»
فروشگاه چهارراه کوکاکولا
فروشگاه قدس زرتشت در دهه 80
فروشگاه قدس میدان خراسان
فروشگاه قدس