زنبور يكي از آفريده‌هاي مورد تاكيد خداوند براي پايداري انسان و كره‌زمين است. اهميت زنبور تاحدي است كه خداوند سوره‌يي از قرآن را به آن اختصاص داده است. استان گلستان هم به‌دليل تنوع اقليمي و شرايط مختلف آب‌وهوايي از نظر پرورش زنبورعسل، بسيار مستعد است و به‌همين دليل افراد زيادي به حرفه زنبورداري مشغول هستند. اما متاسفانه در سال‌هاي گذشته، مشكلات زنبورداران به حدي زياد شده كه بسياري از آنها ديگر به زنبورداري به‌عنوان حرفه نگاه نمي‌كنند. اگر هم قرار باشد درآمدي از زنبورداري داشته باشند، به چشم شغل دوم به آن نگاه مي‌كنند. در غير اين صورت زنبورداري به مرز ورشكستگي خواهد رسيد.
با اين حال بسياري از زنبورداران معتقدند لذتي كه در پرورش و تكثير زنبور وجود دارد هرگز اجازه نمي‌دهد تا آنها از اين كار دست بردارند و اگر درآمدي براي‌شان نداشته باشد به‌صورت تفريحي خود را مشغول اين كار مي‌كنند. زنبور از شهد گل‌ها تغذيه مي‌كند و به‌دليل كمك به گرده‌افشاني و تقويت گياهان، تاثير زيادي در حفظ گونه‌هاي گياهي و حتي رشد محصولات كشاورزي دارد، به‌همين دليل كشاورزان گلستاني هم از اين موجود پرفايده سود مي‌برند. ازسويي ديگر استفاده از شهد، زنبوردار را مجاب مي‌كند تا براي توليد عسل با كيفيت مدام محل اقامت كندوهاي زنبور را تغيير دهد تا زنبور همواره از شهد تازه براي توليد عسل خود استفاده كند.
194 تن عسل در جنوب كرمان
در اين ميان مشكلاتي مانند كمبود دارو، هزينه‌هاي بالاي توليد عسل، جابه‌جايي زياد زنبورها در طول سال، توليد عسل‌هاي قلابي و عدم حمايت مسوولان در حوزه زنبورداري، چالش‌هاي زيادي را براي صاحبان زنبور و كندوها به‌وجود آورده است.
براساس آخرين آمارها 30 هزار كلني زنبور با توليد سالانه 194 تن عسل در جنوب كرمان وجود دارد. از آنجايي كه 6شركت تعاوني زنبورداري در منطقه وجود دارد، بايد تلاش شود تا با فعال شدن شركت تعاوني‌هاي زنبورداران منطقه بتوان از عضويت در صندوق حمايت از توسعه صنعت زنبورداري كشور بهرهمند شد. باتوجه به اين نكته كه زنبورداران ميتوانند از سهام اين صندوق درراستاي تداوم توليد و پايداري صنعت زنبورداري استفاده كنند، تامين نهادههاي موردنياز، خريدوفروش محصولات و ايجاد مراكز عرضه مستقيم فرآوردههاي زنبورعسل ازجمله خدمات اين صندوق است.
صندوق حمايت از توسعه صنعت زنبورداري كشور، براي استفاده از نظرات و ديدگاه‌هاي كارشناسي خبرگان صنعت زنبورداري كشور و براي ارايه راه‌حل‌ها و راهكارهاي اجرايي در حيطه وظايف و اختيارات صندوق حمايت از توسعه زنبورداري كشور، آيين‌نامه اتاق فكر صندوق را تدوين و در جلسه هيات‌مديره صندوق به تصويب رساند. صندوق حمايت از توسعه صنعت زنبورداري كشور، با هدف تجهيز منابع بيشتر و تسهيل و تسريع در دستيابي به منابع مالي بانكي، موافقتنامه‌يي را با استناد به تفاهمنامه بين شركت مادر تخصصي حمايت از توسعه سرمايه‌گذاري در بخش كشاورزي با بانك توسعه تعاون، به امضا رساند. مطابق با مفاد اين تفاهمنامه امكان تامين منابع مالي از طريق سيستم بانكي براي فعاليت‌هاي تشكل‌ها و سهامداران درراستاي توسعه صنعت زنبورداري كشور فراهم آمده است.
45 ميليارد ريال وام قرض‌الحسنه
صندوق حمايت از توسعه صنعت زنبورداري كشور، درراستاي وظايف خود و حمايت از صنعت زنبورداري كشور تا نخستين روز از فصل تابستان امسال، بالغ بر 45ميليارد ريال وام قرض‌الحسنه در قالب 93فقره تسهيلات به تعاوني‌ها و اتحاديه‌هاي زنبورداري كشور پرداخت كرده است. اين صندوق درراستاي تحقق هدف اساسي خود مبني بر حمايت از زنجيره صنعت زنبورداري كشور، طرح تاسيس صندوق را با همكاري وزارت جهاد كشاورزي بازبيني و با شناسايي واحدهاي فعال در فرآيند‌هاي پيشين و پسين صنعت زنبورداري، زمينه سهامداري آنها در صندوق حمايت از توسعه صنعت زنبورداري كشور را فراهم آورد.
در حال حاضر جهاد كشاورزي تلاش دارد دوباره تعاوني‌ها را در كشور فعال كند اما هيچ كدام از زنبورداران رغبتي ندارند تا در اين تعاوني‌ها عضو شوند، چراكه اين تعاوني‌ها به‌وسيله بخش خصوصي اداره مي‌شود. ازجمله خدماتي كه قبلا تعاوني‌ها به زنبورداران ارايه مي‌كردند، ارايه لوازم زنبورداري ازجمله كندو، دارو و وارد كردن ملكه و فروش آنها به زنبورداران بود كه البته روي نژاد اين ملكه‌ها نيز تحقيق و بررسي مي‌شد ولي در حال حاضر هيچ‌گونه ملكه‌يي وجود ندارد.
شغل زنبورداري در گذشته به‌دليل كمبود هزينه‌هاي تهيه دارو، هزينه نگهبان، تهيه موم عسل و ساخت كندو زياد نبود ولي اكنون به‌دليل گراني تمامي اين موارد و از طرفي ديگر به‌دليل آنكه قيمت عسل در مقابل افزايش قيمت وسايل موردنياز زنبورداران افزايش نداشت، باعث شده تا توليد عسل كمي سخت شود.
مشكلات شركت‌هاي تعاوني زنبورداري
مشكلاتي كه زنبورداران و شركت‌هاي تعاوني زنبورداري با آن دست به گريبان هستند عبارتند از:
۱) عدم مطالعه برخي زنبورداران و آشنا نبودن با مسايل تخصصي و پرورش زنبور، تعويض به‌موقع ملكه، آگاهي درمورد خواص و ارزش واقعي محصولات زنبورعسل و در ارتباط نبودن با دانشگاه‌ها و مراكز تحقيقي و پژوهشي
۲) باتوجه به تاثيرگذار بودن غيرقابل وصف و نقش ارزنده زنبور در گرده‌افشاني كه يكي از اركان اصلي زنجيره غذايي است، زنبوردار نه تنها نسبت به باغداران و دامداران مورد حمايت وزارت كشاورزي در معرفي بانك‌ها يا كارگروه استاني در تسهيلات كارآفريني قرار نمي‌گيرد، بلكه با نظرات غيرفني كارشناسان، سقف پرداخت تسهيلات سرمايه‌گذاري در توسعه زنبورستان و افزايش توليدات، به حداقل مي‌رسد. اين درحالي است كه بازدهي يك كلني زنبور نسبت به قيمت اندك آن در مقايسه با يك راس گاو كه داراي قيمت بالايي است، باتوجه به ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد زنبور در گرده‌افشاني، خاصيت دارويي، بهداشتي و صنعتي محصولات آن، بسيار زياد است.
۳) معضل ديگر زنبورداران جابه‌جايي كندوها و كليه تجهيزات زنبورداري در فصول مختلف در مناطق متفاوت است كه فراهم كردن محل اسكان زنبورها و زنبورداران اگر با برنامه‌ريزي و هماهنگي وزارت جهاد كشاورزي با باغداران خصوصي و دولتي و اطلاع‌رساني از فوايد اسكان زنبور در باغات، اراضي و مراتع همراه باشد، زنبورداران براي تهيه مكاني براي اسكان، دغدغه‌يي نخواهند داشت. درحالي كه مشاهده شده برخي باغداران به‌علت ناآگاهي، براي اسكان كلني‌هاي زنبور در باغات خود، مبلغي را براي اجاره به زنبوردار پيشنهاد كرده‌اند.
۴) سوخت، يكي ديگر از مشكلات زنبورداران است كه باتوجه به شرايط به‌وجود آمده درمورد سهميه بنزين، اين مشكل مضاعف شده است.
۵) بيمه تامين‌اجتماعي؛ زنبوردارها در اين اداره نه‌تنها مشمول حمايت دولتي نمي‌شوند، بلكه آنها را به‌دليل نقل‌مكان دايم بيمه نمي‌كنند.
راهكارهاي اجرايي بهبود تعاوني‌هاي زنبوردار
حال درراستاي رسيدن به اين اهداف، بايد راهكاري انديشيد تا در جهت افزايش سطح كيفي و كمي توليد و بسته‌بندي، اعتمادسازي، اطلاع‌رساني و فرهنگ‌سازي مصرف محصولات طبيعي زنبورعسل، گام‌هايي قوي برداشته شود. اين موارد عبارتند از: ۱) اطلاع‌رساني خواص غذايي و دارويي محصولات زنبورعسل به‌صورت گسترده و جامع از طريق جرايد و رسانه‌هاي گروهي به‌صورت مستمر، ۲) فرهنگ‌سازي مصرف عسل و ديگر محصولات كه با توزيع عسل طبيعي به‌صورت مستقيم به بازار مصرف امكان‌پذير است، ۳) مبارزه با عرضه عسل تقلبي و برخورد قانوني شديد با عوامل تهيه، بسته‌بندي و توزيع آن به‌همراه ارايه راه‌هاي شناخت عسل تقلبي، ۴) حمايت وزارت جهاد كشاورزي از توليدكنندگان با معرفي به بانك‌ها جهت تامين مواد اوليه و تجهيزات زنبورداري كه زنبوردار مجبور نشود محصولات خود را قبل از برداشت با نازل‌ترين قيمت به دلالان پيش‌فروش كند، ۵) حذف دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌هاي دست و پا گير اداري براي توليدكنندگان، ۶) برگزاري همايش‌ها و سمينارهاي تخصصي زنبورداري جهت ارايه مشكلات از طريق فراخوان عمومي واقعي نه گزينشي، ۷) برقراري ارتباط بين زنبورداران و باغداران و متوجه كردن آنان درباره تاثيرگذاري زنبور در افزايش محصولات باغي و زراعي، ۸) مكانيزه كردن صنعت زنبورداري و وارد كردن تجهيزات پيشرفته استحصال محصولات زنبورعسل از قبيل دستگاه‌هاي موم‌گيري و زهرگيري با حمايت‌هاي يارانه‌يي، ۹) تبادل تجربيات و تحقيقات بين زنبورداران و پژوهشگران، ۱۰) تشويق جوانان به امر پرورش زنبورعسل و توليد محصولات مربوطه باتوجه به وابستگي شديد كليه توليدكنندگان كشاورزي به زنبور و درآمد روزافزون اين صنعت، ۱۱) مطالعه كردن زنبورداران و به‌كارگيري مسايل علمي مندرج در كتاب‌هاي تخصصي به‌صورت عملي، جهت ارتقاي سطح دانش و آشنايي با روش‌هاي زنبورداري روز جهان، ۱۲) صدور انحصاري مجوز بسته‌بندي محصولات زنبورعسل فقط به زنبورداران يا شركت‌هاي تعاوني زنبورداري به‌صورت كارگاهي و صنفي
آيا شايسته نيست راه‌حلي درست براي عرضه مستقيم توليدات زنبورداران با فراهم‌سازي امكان بسته‌بندي آن هم به‌صورت انحصاري به دست شركت‌هاي تعاوني زنبورداري، بسته‌بندي و زنبورداران با ايجاد بازار فروش داخلي و حتي صادر به ديگر كشورها انديشه شود؟